Rozporządzenie REACH dotyczące chemikaliów weszło w życie w czerwcu 2007 r. Głównym, zadeklarowanym celem rozporządzenia była poprawa ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed zagrożeniami stwarzanymi przez substancje chemiczne. Rozporządzenie miało również propagować alternatywne metody oceny zagrożeń stwarzanych przez substancje chemiczne w celu ograniczenia badań przeprowadzanych na zwierzętach.

 

 

REACH to skrót od Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals (Rejestracja, ocena, udzielanie zezwoleń i stosowane ograniczenia w zakresie chemikaliów). Rozporządzenie REACH stosowane jest w odniesieniu do wszystkich substancji chemicznych będących składnikami produktów codziennego użytku, na przykład środków czyszczących, farb, a także składników wyrobów, takich jak odzież, meble, zabawki i urządzenia elektroniczne. Dotyczy również chemikaliów wykorzystywanych w procesach przemysłowych. W związku z tak szerokim wachlarzem produktów, wobec których REACH może być stosowany, rozporządzenie dotyczy zdecydowanej większości przedsiębiorstw w Unii Europejskiej.

 

 

Rozporządzenie ustanawia procedury gromadzenia i oceny informacji dotyczących właściwości substancji i związanych z nimi zagrożeń. Przedsiębiorstwa zobowiązane są do rejestracji używanych substancji chemicznych, jak również do współpracy z innymi przedsiębiorstwami rejestrującymi te same substancje. REACH nakłada ciężar dowodu na firmy. To one muszą przedstawić wymagane dane w celu wykazania bezpiecznego stosowania substancji przed jej wprowadzeniem do obrotu. Organem, który otrzymuje dokumenty rejestracyjne i ocenia je pod względem ich zgodności z wymogami, jest ECHA, czyli Europejska Agencja Chemikaliów, która działa na rzecz bezpiecznego stosowania chemikaliów oraz wdraża najnowsze unijne przepisy ich dotyczące.

 

Kolejnym krokiem jest ocena wybranych substancji z punktu widzenia zagrożeń, jakie mogą stwarzać dla człowieka lub dla środowiska. Oceny dokonują poszczególne państwa członkowskie UE. Następnie organy i komitety naukowe ECHA oceniają, czy istnieje możliwość kontrolowania czynników związanych z analizowanymi substancjami, lub czy np. informacje o zagrożeniu są niejasne lub niewiadome z naukowego punktu widzenia.

Każde państwo należące do Unii ma prawo zakazać stosowania substancji stwarzających zagrożenie, jeżeli nie można kontrolować związanego z nim ryzyka. Inną możliwością jest również ograniczenie ich stosowania lub obowiązek uzyskania wcześniejszego zezwolenia.

 

Tego rodzaju działania opierają się na zasadzie ostrożności, która jest główną zasadą unijnego prawodawstwa dotyczącego chemikaliów. Podstawową funkcją (w dłuższej perspektywie czasowej) REACH jest identyfikacja wszystkich "substancji wzbudzających szczególnie duże obawy" (SVHC – Substance of Very High Concern), a następnie ich zastąpienie bezpieczniejszymi alternatywami.

 

 

Definicję SVHC możemy znaleźć w artkule 57, który definiuje SVHC jako substancje rakotwórcze, mutagenne lub toksyczne dla rozrodczości (CMR), trwałe, ulegające bioakumulacji i toksyczne (PBT), bardzo trwałe i wykazujące bardzo dużą zdolność do bioakumulacji (vPvB), lub o podobnym znaczeniu, np. substancje zaburzające gospodarkę hormonalną (ED). Substancje spełniające jedno lub więcej z tych kryteriów zostają dodane do tzw. listy kandydackiej, która jest aktualizowana co pół roku. Znalezienie się substancji na tej liście natychmiast nakłada na producentów obowiązek dostarczenia odbiorcom odpowiednią karty charakterystyki. Z punktu widzenia konsumentów, istotny jest artykuł 33 mówiący o obowiązku odpowiadania na pytania dotyczące produktów zawierających związek z listy kandydackiej (do 45 dni).

 

ECHA regularnie ocenia substancje z listy kandydackiej w celu ustalenia, które z nich należy w pierwszej kolejności umieścić w wykazie substancji podlegających procedurze udzielania zezwoleń. Decyzje te podejmuje się m.in. w oparciu o informacje dotyczące właściwości substancji i specyfiki ich zastosowania. Po udzieleniu zezwolenia SVHC nie może być wykorzystywana ani wprowadzana do obrotu, chyba że udzielono specjalnego zezwolenia.

 

 

Według REACH wyrób definiowany jest jako "przedmiot, który podczas produkcji otrzymuje specjalny kształt, powierzchnię lub wzór, który decyduje o jego funkcji w stopniu większym niż jego skład chemiczny". Ta definicja ma zastosowanie do trwałych produktów, takich jak tekstylia, meble, obuwie, sprzęt sportowy, zabawki lub urządzenia elektroniczne, a także do każdego poszczególnego składnika, a nie do złożonego produktu jako całości. Nie ma zastosowania do produktów takich jak żywność, kosmetyki, farby, detergenty lub leki.

 

 

REACH uprawnia konsumentów do żądania informacji od dostawców o obecności w wyrobach substancji wzbudzających szczególnie duże obawy (SVHC) z listy kandydackiej. Dostawcy są prawnie zobowiązani do dostarczenia za darmo, w ciągu 45 dni informacji na temat obecności substancji SVHC w wyrobie i jego bezpiecznego stosowania (prawnym minimum jest podanie nazwy substancji niebezpiecznej). Obowiązek ten dotyczy jedynie artykułów zawierających SVHC w stężeniu przekraczającym 0,1% ich wagi, jednak nie są oni zobowiązani do odpowiadania na pytanie, jeśli wyrób nie zawiera SVHC lub zawiera mniej niż 0,1% wagowo oraz do informowania o innych substancjach, które mogą wzbudzać obawy konsumentów, a nie znajdują się na liście kandydackiej. Dobrą praktyką jest jednak, gdy firmy informują konsumentów czy artykuły zawierają czy nie zawierają SVHC, niezależnie od stężenia substancji. Niestety wielu dostawców nie jest świadomych swoich zobowiązań i często artykuł 33 nie działa tak jak powinien. W praktyce często zdarza się, że firmy nie udzielają odpowiedzi w odpowiednim czasie lub udzielają odpowiedzi niepełnej lub ogólnikowej. Jeżeli firma nie odpowiada na wnioski i zapytania, konsumenci mogą zwrócić się do właściwego organu krajowego w celu egzekwowania przepisów REACH. W Polsce jest to Biuro do Spraw Substancji Chemicznych.