Certyfikaty potwierdzające wiarygodność i jakość pozwalają nam – konsumentom i konsumentkom – dokonywać bardziej świadomych i odpowiedzialnych zakupów. Ale jak odnaleźć się w świecie, w którym producenci tak wiele deklarują? Jak rozpoznać co jest prawdą, a co zwykłą ekologiczną ściemą? Jak nie czuć się przytłoczonym, kiedy zewsząd docierają do nas różne informacje? Pokażemy Wam, dlaczego warto wybierać produkty z wiarygodnym certyfikatem, jak ich szukać i co one gwarantują? Zdemaskujemy też działania pseudoekologiczne.

 

 

Określenie to jest zlepkiem dwóch słów; „green” (w rozumieniu ekologii) oraz „whitewash” (wybielanie, mydlenie oczu). Określenie to po raz pierwszy pojawiło się w 1986 roku w artykule dla New York Times. Dziennikarz, aktywista – Jay Westerveld opisał pozornie proekologiczne praktyki hoteli, które namawiały swoich gości do rzadszej wymiany ręczników. Argumentem miała być dbałość o środowisko, czyli mniejsze zużycie wody, energii, detergentów. Westerveld twierdził natomiast, że jedyne oszczędności, o jakie chodzi, to te w kieszeniach właścicieli obiektów hotelowych[1]. Do dziś takie mydlenie oczu ma miejsce. Producenci robią wszystko, by klient odniósł wrażenie, że ich produkty wytwarzane są w zgodzie i z poszanowaniem środowiska naturalnego, a w rzeczywistości to tylko prowizoryczne działania.

 

Przykładem greenwashingu mogą być „zdrowe” znajdujące się na bio-półkach warzywa i owoce już wcześniej pokrojone, zapakowane w plastikowe pudełko, owinięte plastikową folią, dodatkowo z parą plastikowych sztućców. Brzmi jakby zdrowo, ale jednak nie do końca. 

 

 

 

 

Sprawiedliwy Handel to partnerstwo handlowe, oparte na wzajemnym dialogu, przejrzystości i szacunku, które dąży do większej równości w handlu międzynarodowym. Z jednej strony Sprawiedliwy Handel oferuje ochronę praw marginalizowanych producentów i pracowników szczególnie w krajach globalnego Południa, a z drugiej strony mamy pewność, że produkt, który został wyprodukowany w partnerstwie handlowym jest pozyskany w sposób uczciwy. To znaczy, że np. bawełna, kakao czy banany z plantacji zostały zebrane przez pracowników, którzy za swoją pracę otrzymali godną płacę[2]. Sprawiedliwość polega na korzystniejszych niż zwykle zasadach dla producentów, którzy m.in. mogą liczyć na zapłatę, która faktycznie pokrywa koszty produkcji, zapewnia godziwą płacę. Konsumenci natomiast mogą liczyć, że zakupiona przez nich żywność czy inne produkty pozyskane na zasadach Sprawiedliwego Handlu są wiarygodnego pochodzenia, dobrej jakości i mają w sobie tą wartość dodaną, którą jest pewność, że pracownicy na plantacjach i uprawach są uczciwie i z należytym szacunkiem traktowani.

 

Dodatkowo, certyfikaty Sprawiedliwego Handlu świadczą o działaniach na rzecz rozwoju społeczności lokalnych, pomocy w tworzeniu infrastruktury, tworzeniu długoterminowych i partnerskich relacji handlowych oraz ochronie środowiska naturalnego. Co pokazuje, że Sprawiedliwy Handel kładzie nacisk zarówno na aspekty gospodarczo-ekonomiczne jak i społeczne.

 

 

Najbardziej rozpoznawalnym certyfikatem potwierdzającym spełnienie zasad Sprawiedliwego Handlu jest certyfikat Fairtrade. Został wprowadzony przez międzynarodową organizację Fairtrade International. Dąży do poprawy sytuacji drobnych rolników, poprzez uczciwe relacje w handlu, działa na rzecz wyższych cen skupu, godziwych warunków pracy i bardziej sprawiedliwych warunków handlowych dla rolników i pracowników w krajach rozwijających się. Certyfikat ten znaleźć możemy na różnego rodzaju produktach spożywczych, m.in. na: kawach i herbatach, kakao, wyrobach czekoladowych i innych słodyczach (w tym lodach), na płatkach śniadaniowych czy na owocach, sokach i napojach, na wyrobach alkoholowych (głównie wino), przyprawach, olejach, orzechach i owocach suszonych[3].

 

Fakt: Fairtrade wspiera ponad 1,7 miliona drobnych rolników, pracowników i rzemieślników z 73 krajów, zrzeszonych w ponad 1700 organizacjach producentów. Na świecie jest ponad 35 tysięcy certyfikowanych produktów Fairtrade, dostępnych w sklepach i restauracjach w ponad 150 krajach[4].

 

 

Zachęcamy do zapoznania się z różnymi rodzajami znaków Fairtrade. Każdy z nich zwraca uwagę na inny, znaczący aspekt.

 

Widząc ten znak na produkcie wiesz, że Fairtrade dąży do spełnienia takich standardów jak:  

 

Fakt: Premia Fairtrade służy m.in. do finansowania opieki medycznej, dostępu do wody pitnej czy edukacji, jak również rozwoju lokalnej przedsiębiorczości, poprawy wydajności i jakości produkcji czy przechodzenia na rolnictwo ekologiczne. W 2018 roku wartość premii Fairtrade wyniosła ok. 750 mln złotych.[6]

 

 

Naturland Fair umieszczany jest na produktach wytworzonych ze składników Sprawiedliwego Handlu pochodzących z krajów Północy i Południa. Certyfikat znajdziemy na takich produktach jak: kawa, herbata, oliwki, mleko, czekolada, kakao, banany. Stowarzyszenie Naturland zrzesza 43.000 rolników i ok. 100 spółdzielni prowadzących działalność w zakresie rolnictwa ekologicznego w Niemczech i na całym świecie[7].

 

 

Fair for Life opiera się na podobnych kryteriach, co oznakowanie Fairtrade. Produkty objęte certyfikatem to m.in. awokado, banany oraz inne owoce egzotyczne, herbata, ryż, przyprawy, czekolada, kakao, przetwory z kokosa, kakao, winogrona, oliwki, cytryny; kosmetyki np. mydło, bawełna, ryby i owoce morza, minerały[8]. Charakterystyczny dla tego certyfikatu jest fakt, iż organizacje drobnych producentów stanowią tylko 17% wszystkich certyfikowanych organizacji, podczas gdy plantacje stanowią niemal 41%.

 

 

World Fair Trade Organization to globalna sieć społeczności i weryfikator przedsiębiorstw społecznych, które przestrzegają zasad Sprawiedliwego Handlu. Certyfikowane organizacje wytwarzają głównie wyroby rzemieślnicze, ale także żywność taką jak kawa, herbata czy kakao[9].

 

 

 

Nie jest tak, że produkty z certyfikatami kupisz wyłącznie w drogich sklepikach ze zdrowym jedzeniem. Wyprodukowana zgodnie ze standardami Sprawiedliwego Handlu żywność jest bowiem dostępna także w supermarketach, dyskontach i sklepach internetowych. Te strony warto znać:

 

Żywność ekologiczna cechuje się wysoką jakością produktów roślinnych lub zwierzęcych, przy produkcji których unika się stosowania chemicznych środków ochrony roślin, nawozów sztucznych, regulatorów wzrostu, dodatków do pasz. Żywność ekologiczna jest produkowana bez użycia organizmów genetycznie zmodyfikowanych oraz nie jest poddawana promieniowaniu jonizującemu. To również produkty, które nie oddziałują negatywnie na środowisko naturalne[10].

 

Fakt: Według obowiązującego w Polsce prawa umieszczanie na opakowaniu produktu spożywczych słów “eko”, “eco”, “bio” i “organic” jest dozwolone wyłącznie dla żywności ekologicznej.

 

Niestety, niektórzy producenci uciekają się do rozmaitych trików próbując udawać przyjaznych środowisku. By mieć pewność, że żywność ta jest faktycznie ekologiczna, warto więc sprawdzać certyfikację, która jest jedynym gwarantem spełnienia określonych warunków wytwórstwa.

 

Z dobrych wiadomość, rynek żywności ekologicznej, pomimo pandemii zanotował wzrost. Wzrosty te są widoczne od kilku lat. Wynika z tego, że konsumenci są coraz bardziej świadomi i coraz częściej czytają etykiety produktów[11].

 

Fakt: Sprzedaż żywności ekologicznej w Polsce wzrosła o około 30% w roku 2020 w stosunku do roku ubiegłego[12].

 

 

Europejski znak rolnictwa ekologicznego „euroliść” przyznawany jest przez Komisję Europejską. Znak ten pojawia się na wyrobach pochodzących z gospodarstw certyfikowanych, które stosują naturalne zasady hodowli zwierząt i uprawy oraz działają z poszanowaniem dla środowiska naturalnego. Obecność znaku jest potwierdzeniem na to, że zakupiony produkt spełnia wszystkie wymagania stawiane przez Unię Europejską w sprawie rolnictwa ekologicznego, a producent, przetwórca lub importer posiadający certyfikat ekologiczny potwierdza ich spełnienie[13].

 

 

 

Przede wszystkim znak „euroliścia” na produkcie świadczy o regularnym kontrolowaniu gospodarstwa, nawet kilka razy w roku oraz o jego ocenianiu – zarówno procesu produkcyjnego, jak i przechowywania, transportu oraz przetwarzania pod względem wpływu na jakość produktu. Co jednak ważne, rolnictwo ekologiczne to nie tylko wysoka jakość żywności, ale też ekologiczne metody produkcji, które zapewniają ochronę środowiska naturalnego, nie zanieczyszczając go.

 

 

Żywność ekologiczną dostaniemy obecnie w większości supermarketów, dyskontów i sklepów internetowych. Oto kilka stron, które warto poznać przed wyjściem na zakupy:

Dobrze jednak mieć na uwadze, że ze względu na ślad węglowy, szczególnie warta uwagi jest żywność wytwarzana przez polskich producentów na lokalnym rynku.

 

 

RSPO (Stowarzyszenia Na Rzecz Zrównoważonego Przetwórstwa Oleju Palmowego).

Organizacja zrzesza odpowiedzialnych plantatorów, producentów i sprzedawców wyrobów z olejowca gwinejskiego. Jej celem jest promowanie wydajnych i ekologicznych metod produkcji i wykorzystania surowca.

 

 

Certyfikat Zrównoważonego Rybołówstwa, znak ten umieszczony na produkcie, daje pewność, że ryby i owoce morza pochodzą ze zrównoważonych praktyk połowowych, które przyczyniają się do utrzymania dobrostanu oceanów[14].

 

 

ASC, to certyfikat zrównoważonej hodowli obejmujący ryby i skorupiaki hodowlane. Gwarantuje, że każdy dystrybutor, przetwórca i sprzedawca detaliczny posiada skuteczny system identyfikowalności (sprawdzonego pochodzenia).

 

 

Vegan informuje, że produkt jest w 100% wegański. Zarówno skład produktu jak i proces jego produkcji wolne są od składników pochodzenia zwierzęcego i testów na zwierzętach. Ponadto produkt jest wolny od składników roślinnych pochodzących z upraw genetycznie modyfikowanych.

 

 

Znak V jest stosowany na produktach wegańskich, które w swoim składzie nie zawierają żadnych składników odzwierzęcych. Nie są testowane na zwierzętach. Nie zawierają oleju palmowego. Znak V to pełna wiarygodność produktu, który został sprawdzony przez fachowców (często samych wegan)[15].

 

 

Veggie stosowany jest na produktach nietestowanych na zwierzętach ani nieposiadających żadnych składników pochodzenia zwierzęcego bądź odzwierzęcego. Każdy produkt zgłoszony do certyfikacji, zanim otrzyma znak certyfikatu jest dokładnie sprawdzany, a symbol jest przyznawany na okres jednego roku. Po tym czasie produkt jest na nowo weryfikowany[16].

 

 

Wiarygodnych i rzetelnych znaków jest na rynku znacznie więcej (co świadczy o rosnącym trendzie i coraz powszechniejszym dostępie do produktów certyfikowanych). Zachęcamy do zapoznania się z aplikacją mobilną VEGGIE. To wegańska baza produktów i jednocześnie innowacyjne narzędzie dla wegan, dzięki któremu w łatwy sposób można zweryfikować, czy produkt jest wegański, przeanalizować jego skład, sprawdzić jego opis i recenzje i dowiedzieć się, gdzie można go kupić[17].

 

 

Choć żywność pochodząca z konwencjonalnych upraw może wydawać się tańsza od żywności ekologicznej, w rzeczywistości właśnie ona wiąże się z większymi kosztami, tyle tylko, że koszty te nie są widoczne na paragonie. Dzieje się tak, ponieważ wykorzystywanie ubogich rolników i pracowników, zanik bioróżnorodności, pozostałość pestycydów w produktach, czy zanieczyszczone wody i powietrze nie są uwzględniane w cenie produktu. Efekt? Ubożenie całych społeczności, zwłaszcza w krajach biedniejszych oraz rosnący z dnia na dzień dług w stosunku do środowiska naturalnego, który czeka na nas w postaci katastrofy klimatycznej.

 

 

Bibliografia:

[1] K. Chojnowska, Greenwashing – czyli jak firmy zamiast grać w zielone, nabijają nas w (zieloną) butelkę, https://harbingers.io/blog/greenwashing, (09.04.2021).