Zabawki, kosmetyki, podłogi, zasłony prysznicowe, wykładziny, dywany, farby, kleje, opakowania foliowe, narzędzia medyczne, akcesoria sportowe, piłki, skakanki... Czy wiesz, że kontakt z tymi artykułami może być niebezpieczny dla zdrowia Twojego i Twojego dziecka?
Ftalany – tanie plastyfikatory
W artykułach codziennego użytku bardzo często kryją się niebezpieczne związki chemiczne, które mogą być przyczyną wielu schorzeń i problemów ze zdrowiem. Jednymi z nich są ftalany (czyli estry kwasu ftalowego), które są powszechnie używane w produkcji artykułów PVC (polichlorek winylu) i innych tworzyw sztucznych. Ftalany to tak naprawdę większa grupa chemikaliów składająca się z ponad dwunastu powszechnie stosowanych substancji chemicznych, które można znaleźć w niezliczonych produktach codziennego użytku. Są stosowane jako tzw. plastyfikatory, co oznacza, że służą do zmiękczania materiałów plastikowych. Związki te są stosunkowo tanie i wpływają pozytywnie na trwałość wykonanych z nich przedmiotów, co sprawia, że cieszą się sporą popularnością wśród producentów. Same zalety? Niekoniecznie…
Fakt: Według danych szacunkowych światowa produkcja ftalanów przekracza 8,1 miliarda kilogramów rocznie. Sporo...
Wpływ ftalanów na zdrowie
Cechą charakterystyczną ftalanów jest to, że nie są trwale połączone z tworzywami sztucznymi. Po pewnym czasie ulatniają się, przenikając do produktów, z którymi mają styczność. Jeżeli do przechowywania żywności używamy pojemników plastikowych zawierających te związki, możemy być pewni, że z czasem zaczną przenikać do naszego jedzenia i napojów, a ftalany obecne np. w wykładzinach czy panelach podłogowych z łatwością przedostaną się do powietrza. Często uwalniają się pod wpływem ciepła i kontaktu ze skórą. W grupie największego ryzyka znajdują się małe dzieci, które lubią brać zabawki do ust i które zazwyczaj mają większą styczność z pełnymi ftalanów wykładzinami, panelami czy dywanami.
Ftalany jako substancje, które są jednymi z najczęściej stosowanych przy produkcji przedmiotów codziennego użytku, zostały dokładnie zbadane i sprawdzone przez wiele agencji naukowych i organów regulacyjnych na całym świecie. Stwierdzono, że stosowane w produktach mogą stanowić pewne zagrożenie, szczególnie w przypadku dzieci i kobiet w ciąży. Kluczowa jest tutaj przede wszystkim intensywność ekspozycji na te związki, co biorąc pod uwagę powszechność ich zastosowania może być niepokojące. Ich nadmiar może rozstrajać gospodarkę hormonalną, zwiększać ryzyko zachorowania na astmę i alergię, szczególnie w przypadku dzieci. Stwierdzono również ryzyko związane z bezpłodnością, zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Ftalany obwinia się również o coraz częściej występujące zaburzenia psychiczne u dzieci i młodzieży: autyzm, napady agresji, problemy z koncentracją.
Fakt: PVC jest najtańszym tworzywem sztucznym dostępnym na rynku, a jego światowa produkcja wynosi rocznie około 21 mln ton. Elastyczne PVC może być poddane recyklingowi. W Europie od 2000 r. przetworzono ponad 1 milion ton produktów wykonanych z PVC.
Jak unikać ftalanów?
- Ze względu na możliwe zagrożenie, w Polsce i pozostałych krajach Unii Europejskiej zakazano stosowania ftalanów przy produkcji zabawek, artykułów pielęgnacyjnych i produktów, które dziecko może gryźć, ssać i które mają dłuższy kontakt ze skórą. Dla pewności nie kupuj jednak żadnych gumowych produktów chińskiego pochodzenia przeznaczonych dla małych dzieci, gdyż przepisy te nie zawsze są przestrzegane przez kraje trzecie.
- Nie kupuj zabawek z niesprawdzonego źródła, ze sklepów i straganów w stylu „Wszystko za 5 zł”.
- Uważaj na wykładziny, które często stanowią największe źródło ftalanów.
- Unikaj korzystania z plastikowych kubków czy talerzy, ogranicz picie napojów z plastikowych butelek oraz nie podgrzewaj plastikowych naczyń w mikrofalówce. Ftalany dużo łatwiej uwalniają się pod wpływem wysokiej temperatury.
- Zrezygnuj z odświeżaczy powietrza. Większość z nich zawiera ftalany.
- Używaj farb w dobrze wentylowanym pomieszczeniu.
- Wybieraj naturalne kosmetyki, a zwłaszcza zrezygnuj z tych mocno aromatyzowanych, gdyż zawierają one najwięcej ftalanów (ftalany sprawiają że aromat w produktach perfumowanych utrzymuje się o wiele dłużej).
Fakt: Ponad 19% zabawek dostępnych na rynku UE i przebadanych pod koniec 2017 r. zawierało ftalany, pomimo, że są one zabronione w zabawkach i produktach pielęgnacyjnych dla dzieci od 2005 roku.
[1]. Ciekawostką jest, że zakaz stosowania ftalanów obejmuje tylko wyroby dla dzieci.
Gdzie znajdziemy często stosowane ftalany?
DEHP (DOP) – znajduje się w wykładzinach, stolarce okiennej, w przyrządach medycznych, opakowaniach.
DINP – stosowany w wykładzinach podłogowych, kablach, pokryciach dachowych, foliach, wykładzinach ściennych i w tkaninach powlekanych.
DIDP – spotykany w plastikowych naczyniach, powłokach meblowych i pigułkach farmaceutycznych.
BBP – znajduje się w piankach winylowych, płytkach podłogowych, sztucznej skórze i miękkich zabawkach.
Powyższe chemikalia zostały w 2017 roku zidentyfikowane jako niebezpieczne dla zdrowia, ze względu na negatywny wpływ na układ hormonalny. Substancje zostały dodane do listy substancji SVHC, czyli substancji wzbudzających szczególnie duże obawy, w ramach unijnego programu
REACH (Rejestracja, Ewaluacja, Autoryzacja i Restrykcja Substancji).
DMP – można go znaleźć w farbach, lakierach i środkach do zwalczania owadów.
DBP, DEP – często znajdują się w produktach kosmetycznych, lakierach do paznokci, dezodorantach, perfumach i szamponach.
Na koniec coś optymistycznego: ftalany – zarówno w ciele człowieka jak i w środowisku przyrodniczym – szybko ulegają rozkładowi (ich okres połowicznego rozpadu wynosi ok. 12 godzin). Co oznacza, że jakbyśmy całkowicie przestali je produkować, to bardzo szybko pozbylibyśmy się ich z naszych organizmów, organizmów zwierząt hodowlanych oraz roślin, gleby, rzek czy oceanów. Warto to rozważyć….
Bibliografia:
Rick Smith, Bruce Lourie "Mordercza gumowa kaczka", Wydawnictwo Sonia Draga, 2010
