Według danych Banku Światowego co roku marnuje się od 1/4 do 1/3 produktów spożywczych. Straty są dokonywane na różnych poziomach – podczas hodowli, produkcji, dystrybucji i sprzedaży. Marnowanie żywności przyczynia się do zwiększenia globalnej emisji gazów cieplarnianych. Według badań Federacji Polskich Banków Żywności 42% Polaków przyznaje się do marnowania żywności. Statystyczny Polak marnuje rocznie 247 kg żywności, co plasuje nas na piątym miejscu w Unii Europejskiej, gdzie średnia wynosi 173 kg.
W jaki sposób żywność się marnuje?
Przepisy regulujące rynek spożywczy sprawiają, że część warzyw i owoców nie zostaje sprzedana, ze względu na nietypowy kształt lub wymiar. Globalny kapitalizm sprawia, że przybywające np. do Polski owoce i warzywa z innych części świata mogą zostać odrzucone przed trafieniem do sklepu, gdyż podczas transportu zostały uszkodzone lub kupiec stwierdzi, że zostały zerwane zbyt wcześnie i nie będą w stanie dojrzeć na półkach.
Dodatkowo każdy świeży produkt ma określone życie półkowe (ang. shelf life) – czas, w którym może przebywać na sklepowej półce. Straty powstają również podczas układania towarów: podczas transportu z miejsca produkcji, magazynów jak i układaniu ich w halach sklepowych. Kolejnym czynnikiem warunkującym starty w żywności, zanim jeszcze opuści ona sklep, są działania konsumentów. Warzywa i owoce mają różną odporność na dotyk, kontakt z ludzkimi dłońmi może doprowadzić do szybszego starzenia się produktu.
Gdzie szukać pomocy?
Jeśli chodzi o działalność charytatywną to jednym z większych odbiorców i zarazem dystrybutorów dobrej żywności, która mogłaby się zmarnować jest
Federacja Polskich Banków Żywności. Banki odbierają od dawców niepotrzebne nadwyżki i przekazują do dystrybucji organizacjom charytatywnym. W 2019 r. Banki Żywności przekazały
ponad 67 tys. ton żywności na cele społeczne.
Czym jest foodsharing?
Głównym założeniem foodsharingu jest przeciwdziałanie marnotrawstwu jedzenia. Idea przyświecająca foodsharingowi opiera się na zaufaniu społecznym.
Fakt: Idea foodsharingu pojawiła się w Niemczech w 2012 r. Pierwsza jadłodzielnia w Polsce została otworzona w maju 2016 r. w Warszawie.
Do korzystania z jadłodzielni zaproszeni są wszyscy, bez względu na status materialny i społeczny. Punkty zazwyczaj powstają̨ w miejscach publicznych (na ulicach), czasem w miejscach, które są otwarte w konkretnych godzinach (uniwersytety, stanowiska na targowiskach). Każdy punkt posiada regulamin korzystania, w którym zaznaczone jest m.in. konieczność opisania dania własnej produkcji, zakaz zostawiania surowego mięsa czy produktów zawierających surowe jaja. Użytkownicy korzystają̨ z lodówek na własną odpowiedzialność.
Przykłady jadłodzielni w Polsce:
|
Przykład: Działalność jadłodzielni we Wrocławiu
W ramach inicjatywy Foodsharing Wrocław znaleźć można 7 lodówek założonych przez wolontariuszki i wolontariuszy foodsharingu w celu swobodnego dzielenia się̨ nadwyżkami dobrego jedzenia. Grupa składa się̨ z kilkunastu osób – wolontariuszek/ wolontariuszy oraz dwóch koordynatorek. Grupa włącza się w różne inicjatywy mające na celu przeciwdziałanie marnowaniu jedzenia, m.in. prowadzi wykłady czy warsztaty edukacyjne dla dzieci i młodzieży. Uczestniczy również w piknikach osiedlowych oraz wspiera działania innych wrocławskich grup zajmujących się̨ dystrybucją nadwyżek żywności takich jak „Food not Bombs” czy „Z Głodu”. |
Freeganizm w pigułce
W opozycji do masowej kultury i szeroko pojmowanego kapitalizm, powstał antykonsumpcyjny ruch o nazwie freeganizm, który polega na ograniczaniu udziału w konwencjonalnej ekonomii. Zwolennicy i pasjonaci, którzy działają aktywnie na rzecz niemarnowania żywności nazywani są freeganami, czyli osobami, które pozyskują żywność ze śmietników i kontenerów. Freegan określa bardziej indywidualny tryb działania. Ze względu na panujące w Polsce prawo i związane z nim niejasności dotyczące pozyskiwania żywności z kontenerów sklepów, freeganie nie zrzeszają się w jawnie działające inicjatywy. Można jednak znaleźć na Facebooku zrzeszenia freegan w konkretnych miastach, np. Freeganie Kraków, która łączy ze sobą prawie 4 tys. użytkowników zainteresowanych freeganizmem. W Internecie znajdziemy również stronę, na której można znaleźć lub/i oznaczyć dostępne miejsca, w których potencjalnie znajduje się dobre do spożycia, ale wyrzucone jedzenie:
http://dumpstermap.org.
Domowe sposoby na przeciwdziałanie marnowaniu żywności:
- Planuj swój jadłospis i rób pod niego zakupy.
- Nie bój się warzyw i owoców, które nie są "idealne".
- Regularnie sprawdzaj produkty w swoich szafkach i lodówce.
- Pamiętaj, że "best before" (najlepiej spożyć przed) nie oznacza, że po przekroczeniu tej daty produkt traci swoją przydatność do spożycia.
- Resztki w kuchni, to nie odpadki, ale dodatki, z których też możesz wyczarować pyszne posiłki! Inspiracje dot. kuchni zero waste znajdziesz m.in. u Jagny Niedzielskiej i Sylwii Majcher.
- Korzystaj z dostępnej na kulinarnych stronach opcji wyszukiwania przepisu po tym, co znajduje się w twojej lodówce.
- Korzystaj z aplikacji na telefon, które pozwalają oszczędzać ci na kupnie jedzenia. Te najbardziej popularne to "To good to go" oraz "Foodsi".
- Załóż kompostownik, który z organicznych resztek jedzenia zrobi świetny nawóz do twoich roślin (o tym jak zrobić własny kompostownik przeczytasz m.in. na Ekologika.edu.pl)
Fakt: Widniejące na produktach oznaczenia „najlepiej spożyć przed” i „należy spożyć do” nie są równoznaczne. Podczas gdy „należy spożyć do” oznacza termin przydatności do spożycia, po upływie którego zjedzenie produktu może być groźne dla naszego zdrowia. Widząc “najlepiej spożyć przed” masz do czynienia z terminem, po którym produkty nie ulegają zepsuciu, a jedynie mogą zmienić niektóre ze swoich właściwości – np. ich zapach może być mniej intensywny, a kolor mniej wyrazisty. Ich spożycie nie jest jednak groźne dla zdrowia.
Pamiętaj! Dzielenie się jest zawsze w cenie! Korzystanie z jadłodzielni czy Banków Żywności to rewelacyjna forma na pomaganie i jednoczesne niemarnowanie żywności. Foodsharing sprzyja relacjom, to właśnie w tym miejscu możesz poznać ciekawe osoby, dla których, tak jak i dla Ciebie, ważne są kwestie środowiskowe i społeczne. Spróbuj i przekonaj się sam!
Bibliografia:
A. Modrzyk, Społeczeństwo marnotrawców? Funkcje i status normy niemarnowania żywności, Kraków 2019,
.png)
