Co niszczy nasze gleby?
Jednym z głównych winowajców degradacji gleby jest niekontrolowany rozwój miast. Kiedy budujemy drogi, parkingi, osiedla czy zakłady przemysłowe, przykrywamy powierzchnię gruntów betonem i asfaltem, przez co nie są one w stanie wchłaniać wody ani zapewniać warunków do życia dla mikroorganizmów. Tak uszczelnione gleby zostają trwale zniszczone i nie mogą już pełnić swoich naturalnych funkcji. Wszechobecna „betonoza” przyczynia się ponadto do występowania susz i powodzi, a także potęguje zagrożenia związane z falami upałów.
Negatywny wpływ na stan gleby mają również nadmierne wypasanie zwierząt, wycinanie lasów i niezrównoważone rolnictwo oparte na stosowaniu ciężkiego sprzętu, syntetycznych nawozów i pestycydów. Praktyki te prowadzą do erozji gleby oraz jej zasolenia i zagęszczenia (tj. zmniejszenia objętości bez utraty masy poprzez ściśnięcie cząsteczek glebowych), a także spadku zawartości materii organicznej, takiej jak próchnica, która jest niezwykle ważna dla jakości gleby. Bez odpowiednich działań regeneracyjnych gleba staje się coraz bardziej jałowa, tracąc zdolność do wspierania rolnictwa i życia biologicznego.
Skala zniszczeń gruntów jest ogromna. Szacuje się, że 20-25% wszystkich gleb na świecie jest już dotkniętych degradacją, a każdego roku pogarsza się stan kolejnych gleb na powierzchni od 5 do 10 milionów hektarów. To mniej więcej tyle, co około jedna czwarta obszaru Polski.
Dlaczego gleba jest tak ważna?
Gleba pełni kluczowe funkcje w przyrodzie. Jest m.in. największym naturalnym lądowym magazynem wody, a także węgla organicznego, co czyni ją niezwykle istotną w kontekście zmian klimatu. Ponadto gleba filtruje i oczyszcza wody gruntowe, chroniąc je przed zanieczyszczeniem. Bez żyznej ziemi nie moglibyśmy zapewnić sobie bezpieczeństwa żywnościowego – jej degradacja oznacza realne ryzyko głodu!
Zdrowa gleba odgrywa zasadniczą rolę w podtrzymywaniu bioróżnorodności, stanowiąc środowisko życia dla milionów mikroorganizmów zaangażowanych w procesy rozkładu materii organicznej i obieg składników odżywczych. Szacuje się, że gleba jest siedliskiem co najmniej jednej czwartej wszystkich organizmów na naszej planecie. Niestety, intensywna urbanizacja i przemysłowa eksploatacja gruntów przyczyniają się do utraty tych cennych ekosystemów.
Jak zapobiegać degradacji gleby?
Ochrona gleby wymaga skoordynowanych i zdecydowanych działań na wielu poziomach – od międzynarodowych regulacji po indywidualne wybory konsumentów i konsumentek.
Same dobre chęci nie wystarczą. Dlatego jednym z kluczowych kroków jest wprowadzenie skutecznych przepisów ograniczających uszczelnianie powierzchni gleby i promujących regenerację terenów zdegradowanych.
Z kolei w rolnictwie istotne jest wdrażanie zasad zrównoważonego gospodarowania, które minimalizują negatywny wpływ na glebę. Obejmuje to m.in. stosowanie upraw wielogatunkowych, poprawiających strukturę gleby i wspierających bioróżnorodność, a także ograniczenie użycia syntetycznych nawozów i pestycydów, które prowadzą do jej degradacji. Ponadto konieczne jest promowanie technik regeneracyjnych, przywracających glebie jej naturalną strukturę oraz zdolność do magazynowania wody i składników odżywczych. Chodzi na przykład o uprawę roślin okrywowych (takich jak paprocie, bluszcz pospolity, borówka brusznica), kompostowanie i agroekologiczne podejście, które pomagają poprawić stan gleby i zmniejszyć jej erozję oraz odbudować zawartość cennych substancji organicznych.
Nasze indywidualne decyzje, choć mniej oczywiste w tym kontekście, również mają wpływ na ochronę gleby. Każdy z nas może świadomie wspierać zrównoważone rolnictwo i wybierać produkty pochodzące z upraw, które nie szkodzą glebie. Korzystanie z produktów z certyfikatem ekologicznym przyczynia się nie tylko do dbania o stan gleby, lecz także do utrzymania bioróżnorodności i redukcji zanieczyszczenia środowiska.
Ważne jest ponadto angażowanie się w lokalne inicjatywy związane z recyklingiem, kampanie edukacyjne na temat ochrony gleby i jej roli w ekosystemie oraz odpowiedzialne planowanie przestrzeni miejskiej, które ogranicza jej betonowanie i dba o zachowanie terenów zielonych.
Nasza odpowiedzialność wobec przyszłych pokoleń
Gleba jest zasobem praktycznie nieodnawialnym. Gdy zostanie zniszczona, jej odtworzenie jest zwykle niemożliwe. Aktualna sytuacja wymaga od nas nie tylko zmiany podejścia do jej użytkowania, ale także uznania jej za dobro równorzędne z wodą i powietrzem. Ochrona gleby to zarówno dbałość o środowisko, jak i troska o przyszłość naszej planety oraz kolejne pokolenia. Każdy z nas, podejmując na co dzień świadome działania, może pomóc w zachowaniu tego niezbędnego zasobu. Zróbmy wszystko, aby gleba pozostała żyzna, zdrowa i zdolna wspierać życie.
Źródła:
