Branża mody zmaga się z kryzysem plastikowym, który wymaga natychmiastowego działania. Kluczowe pytanie brzmi: czy globalne marki podejmują realne kroki, aby coś z tym zrobić, czy pozostają jedynie przy pustych deklaracjach? Opublikowany niedawno raport organizacji Changing Markets Foundation „Fashion’s Plastic Paralysis: How Brands Resist Change and Fuel Microplastic Pollution” ujawnia aktualne podejście największych firm modowych do pilnych wyzwań związanych z ochronę środowiska.

 

 

Międzynarodowe marki modowe konsekwentnie zwiększają w swoich produktach wykorzystanie włókien syntetycznych, które stanowią jedno z kluczowych źródeł zanieczyszczenia mikroplastikiem. Syntetyki stanowią ponad dwie trzecie globalnej produkcji tekstyliów, a prognozy wskazują, że do 2030 roku ich udział wzrośnie do 73%. Pomimo rosnącej świadomości ekologicznej branża odzieżowa nie podejmuje skutecznych działań mających powstrzymać ten destrukcyjny dla środowiska trend.

 

Dwa najczęściej używane włókna syntetyczne to poliester i nylon. Ten pierwszy jest bardzo chętnie stosowany w przemyśle modowym między innymi ze względu na przystępność cenową – kilogram poliestru kosztuje o połowę mniej niż kilogram bawełny, co pozwala markom zalewać rynki tanimi ubraniami spod znaku fast fashion. Jednak koszty środowiskowe tego uzależnienia mody od syntetyków są bardzo wysokie.

 

Jednym z nich jest ślad węglowy, gdyż materiały syntetyczne wytwarzane są z paliw kopalnych. W samym 2022 roku wyprodukowanie 47 milionów ton poliestru wiązało się z emisją 125 milionów ton CO2e, co odpowiada rocznym emisjom 32 elektrowni węglowych. Ale powodów, dla których branża modowa powinna radykalnie ograniczyć stosowanie włókien syntetycznych, jest zdecydowanie więcej.

 

Tylko w 2019 roku przemysł odzieżowy wygenerował 8,3 miliona ton plastikowych zanieczyszczeń, czyli 14% całkowitej ilości tych odpadów ze wszystkich sektorów. Włókna syntetyczne trafiające do środowiska rozkładają się znacznie dłużej niż włókna naturalne. Przykładowo badanie z 2021 roku^[1] pokazało, że w wodzie morskiej włókna celulozowe uległy całkowitej degradacji w ciągu 30 dni, podczas gdy poliester wciąż pozostał w niemal nienaruszonym stanie po ponad 200 dniach.

 

W konsekwencji mikroplastik, pochodzący z tekstyliów zawierających nylon czy poliester, zanieczyszcza dosłownie całe środowisko – łańcuchy pokarmowe, wodę i powietrze. Szacuje się, że około 35% mikroplastiku trafiającego do oceanów pochodzi właśnie z syntetycznych tkanin. Naukowcy coraz częściej znajdują drobiny plastiku także w różnych częściach ludzkiego organizmu: mózgu, płucach, jelitach, nerkach…

 

Tymczasem rosnąca liczba dowodów naukowych wskazuje na niekorzystny wpływ mikroplastiku na środowisko i zdrowie ludzi. Te drobne cząsteczki tworzyw sztucznych mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych, które przyczyniają się do rozwoju różnych chorób, m.in. raka, problemów z sercem, astmy i cukrzycy. Obecność mikroplastiku w organizmie jest także łączona z dolegliwościami jelitowymi i zespołem jelita drażliwego oraz podwyższonym ryzykiem udaru mózgu, zawału serca, a nawet przedwczesnej śmierci.

 

 

Wykorzystywanie butelek PET do produkcji odzieży zaburza zamknięty obieg recyklingu i zwiększa problem zanieczyszczenia plastikiem. Według raportu Public Eye “One-Earth Fashion. 33 Transformation Targets for a Just Fashion System within Planetary Boundaries”, w 2022 roku 14% poliestru pochodzącego z recyklingu zostało wyprodukowane z butelek PET. Wytworzone w ten sposób ubrania są źródłem mikroplastiku na każdym etapie swojego cyklu życia, co negatywnie wpływa na wodę, powietrze i żywność. Marki odzieżowe często wprowadzają do sklepów ubrania z recyklingu, promując takie działania jako „zrównoważone”, co zdaniem ekspertów stanowi typowy przykład greenwashingu.

 

 

Analiza przeprowadzona przez Changing Markets Foundation ujawnia skalę problemu używania syntetyków wśród czołowych marek odzieżowych. Jako jeden z przykładów podaje deklaracje trzech firm, które jakiś czas temu oświadczyły, że będą dążyć do zmniejszenia wykorzystania włókien syntetycznych w swoich ubraniach. Jakie były skutki tych obietnic?

Grupa Inditex, właściciel m.in. marki Zara, zużyła w 2023 roku 212 886 ton materiałów syntetycznych, czyli o ponad 20% więcej niż rok wcześniej. Wykorzystanie poliestru wzrosło w niej o 26%.

 

Z kolei firma C&A w ciągu ostatnich 3 lat zwiększyła procentowy udział syntetyków w całkowitej mieszance stosowanych włókien z 26,1% do 30%. O 18% wzrosło również jej zużycie poliestru – z 16 644 do 19 643 ton.

 

W przypadku marki Esprit nastąpił wzrost wykorzystania włókien syntetycznych o 15%, a udział poliestru w całkowitej mieszance włókien zwiększył się o blisko 34 punkty procentowe. Warto zwrócić też uwagę na niepokojącą skalę produkcji ubrań – na swojej stronie internetowej firma podaje, że w roku podatkowym 2019/2020 wyprodukowała ponad 65 milionów sztuk odzieży!

 

To oczywiście nie jedyne marki, które w ostatnich latach zadeklarowały zmniejszenie wykorzystania materiałów syntetycznych w swoich produktach. Jednak w przeciwieństwie do wymienionych większość firm nie podaje do publicznej wiadomości odpowiednich danych, które pozwoliłby na podobną ocenę skuteczności realizacji ich obietnic. Ten brak transparentności też jest znaczący.

 

Warto wspomnieć w tym kontekście o marce Shein, która nie ujawniła całkowitej ilości włókien syntetycznych zużytych w 2023 roku. Jednakże biorąc pod uwagę, że w 2022 roku ta chińska firma wyprzedził na rynku fast fashion Inditex i H&M, jest wielce prawdopodobnie, że pod względem ilości wykorzystywanych syntetyków znajduje się na pierwszym miejscu. Pewne natomiast jest, że Shein miał w 2023 roku najwyższy udział włókien syntetycznych w całkowitej produkcji swojej odzieży – aż 82%!

 

 

Branża modowa mistrzowsko kreuje narrację pozornego zaangażowania ekologicznego. Zamiast wprowadzać rzeczywiste zmiany, koncentruje się na marketingu i public relations. Wiele marek odzieżowych składa deklaracje dotyczące dążenia do redukcji wykorzystania syntetyków w swojej produkcji, jednak pozostają one wyłącznie w sferze obietnic.

 

Raport „Fashion’s Plastic Paralysis” jednoznacznie pokazuje, że postęp w walce z uzależnieniem branży od plastiku jest minimalny. Rozmaite inicjatywy firm modowych dotyczące gospodarki obiegu zamkniętego często służą jedynie jako zasłona maskująca brak systemowych zmian. Choć wiele marek jest świadomych problemów związanych z używaniem syntetyków, nie idzie to jednak w parze z czynami. Przykładowo aż 15 z 17 badanych firm przyznało, że mikroplastik z włókien syntetycznych stwarza problemy środowiskowe. Jednak… tylko dwie marki mają wyraźne plany dotyczące wycofania syntetyków z swoich produktów: Reformation i Hugo Boss. Jednak nawet one nie zredukowały ich zużycia w ciągu ostatniego roku.

 

Część globalnych firm modowych proponuje innowacyjne strategie, których deklarowanym celem jest niwelowanie negatywnych skutków fast fashion i jej uzależnienia od włókien syntetycznych.

 

Przykładowo H&M wspiera rozwój technologii, która wykorzystuje fale dźwiękowe do oddzielania mikroplastiku od ścieków, aby umożliwić poddawanie go recyklingowi. Z kolei firma Inditex prowadzi projekty mające na celu zmniejszenie uwalniania mikrowłókien z jej produktów. Innym przykładem jest marka Patagonia, która nawiązała współpracę z Samsung Electronics, aby ulepszyć domowe pralki poprzez wprowadzenie specjalnego filtra, który wyłapuje mikroplastik.

 

Choć większość tych rozwiązań brzmi interesująco, w rzeczywistości koncentrują się one jedynie na ograniczeniu negatywnych skutków wykorzystywania w przemyśle modowym włókien syntetycznych, a nie na zapobieganiu problemowi u źródła. Tym samym mają one na celu raczej jego maskowanie niż faktyczne rozwiązanie. Także przyłączanie się marek odzieżowych do różnych „zielonych” inicjatyw (np. przechodzenie na poliester z recyklingu) tworzy iluzję zrównoważonego rozwoju, ale nie prowadzi do niezbędnych zmian.

 

 

Branża modowa stoi przed kluczowym wyborem: kontynuować niszczycielski model fast fashion czy wprowadzić prawdziwe, systemowe zmiany. Konieczna jest całkowita transparentność działań, zdecydowana redukcja wykorzystania syntetycznych włókien, inwestycje w zrównoważone technologie oraz wymuszenie na międzynarodowych firmach odzieżowych wzięcia odpowiedzialności za środowisko.

 

Plastikowa epidemia w modzie to nie tylko problem ekologiczny, ale również etyczny. Nadszedł czas na globalną zmianę paradygmatu konsumpcji. Tylko zwiększona presja ze strony konsumentów i konsumentek oraz odpowiednie regulacje prawne mogą zmusić gigantów mody do wprowadzenia rzeczywistych zmian. Czy zdecydujemy się na ekologiczną rewolucję, czy pozostaniemy biernymi świadkami postępującej katastrofy?

 

 

 

---