Tekstylia naturalne i tekstylia sztuczne. Podział znany nam wszystkim. Wydawałoby się, że te pierwsze są przyjazne człowiekowi i środowisku, a te drugie wbrew przeciwnie. Niestety świat tekstyliów nie jest czarno biały. W tym dziale pragniemy przybliżyć problemy środowiskowe i społeczne związane z poszczególnymi materiałami.
Brak dbałości o środowisko naturalne, a nawet jego dewastacja często towarzyszy produkcji tekstyliów zarówno tych naturalnych jak i sztucznych. Działalność przemysłu i rolnictwa związanego z tekstyliami doprowadza do stopniowego zamierania życia biologicznego w okolicach fabryk i plantacji. Wytwarzanie tekstyliów konwencjonalnych wymaga olbrzymich ilości zasobów naturalnych, energii i wody. Dla wyprodukowania jednego kilograma bawełny potrzebne jest ponad 20 000 litrów wody [źródło: Cotton: a water wasting crop, World Wildlife Fund]. Najbardziej popularny materiał, bawełnę nawozi się dużymi ilościami pestycydów, zanieczyszczającymi glebę i wody gruntowe. Dodatkowo maszyny potrzebne do jej uprawy zużywają ropę i emitują spaliny do atmosfery. Wykańczanie tekstyliów w produkcji wiąże się zaś z użyciem toksycznych klejów i barwników.
Również ludzie pracujący przy uprawie roślin i obróbce tekstyliów narażeni są na różnorakie niebezpieczeństwa. W większości przypadków robotnicy rolni pracują w ciężkich warunkach, bez zabezpieczeń socjalnych, często na terminowych kontraktach. Wdychane przez nich opary z pestycydów, nawozów, barwników i innych substancji chemicznych doprowadzają do przewlekłych chorób, a niejednokrotnie nawet śmierci. Dodatkowo przy uprawie i zbiorach pracują dzieci, które na 2-3 miesiące zamiast chodzić do szkoły wysyłane są przymusowo do ciężkiej pracy na plantacjach [źródło: Environmental Justice Fundation].
Każdy z materiałów, z których szyte są nasze ubrania wpływa na środowisko i na ludzi pracujących przy jego powstaniu. Mając na celu pokazanie wieloaspektowości zagadnienia, w odniesieniu do materiałów postrzeganych jako "przyjazne środowisku", przedstawiamy zarówno mocne jak i słabe ich strony.
Materiały syntetyczne
To materiały niebędące pochodzenia naturalnego. Powstają w wyniku procesów technologicznych. Można je podzielić na dwie grupy. Jedna to te materiały, które w 100% powstały z substancji chemicznych. Druga to materiały oparte na naturalnych substancjach, głównie celulozie, przetworzonych chemicznie. Materiały syntetyczne są z reguły bardziej wytrzymałe, wygodne, elastyczniejsze i nie wymagają prasowania. Jak się okazuje wygoda ta kosztuje, cenę płacą głównie środowisko oraz pracownice i pracownicy z fabryk, które je produkują.
Materiały naturalne
Produkowane są z surowców naturalnych. Materiały te są szeroko wykorzystywane w przemyśle włókienniczym. Włókna naturalne możemy podzielić na: pochodzenia roślinnego oraz zwierzęcego. Materiały naturalne są przewiewne, miękkie, przyjemne w dotyku, ale także w większości mniej odporne na ścieranie i częściej deformują się w praniu. Naturalne nie zawsze znaczy, przyjazne środowisku, ale o tym dowiecie się czytając opisy poszczególnych materiałów.
Materiały z recyklingu
Człowiek tworzy nieustannie odpady: pracując, podróżując, czy też wypoczywając. Odpady te w dużej mierze mogą podlegać recyklingowi. Z wielu z nich można produkować tekstylia, takie zachowanie zgodne jest z zasadą 3R (reduce, reuse, recycle) materiałów prowadzi do ograniczenia ilości otaczających nas odpadów. Można, więc stwierdzić, że takie materiały są najbardziej przyjazne środowisku. Czy aby na pewno? Przetwarzanie materiałów jest przede wszystkim procesem wymagającym zużycia ogromnych ilości energii (Fletcher, 35). McDonough oraz Braungart, podkreślają, że jeśli produkt pierwotnie nie był przeznaczony do powtórnego przetworzenia proces recyklingu może mieć negatywny wpływ na środowisko (McDonough and Braungart, 39). Podczas tego procesu wykorzystuje się także substancje chemiczne, które niewłaściwe stosowane mogą być niebezpieczne.
Materiały z odnawialnych surowców naturalnych
Są to włókna sztuczne wytwarzane z naturalnych surowców. Najczęściej są to włókna na bazie celulozy. Podczas ich produkcji nie zubaża się środowiska, gdyż ich tworzywo, pozyskiwane jest z jednorocznych roślin uprawnych (np. kukurydzy, soi, ziemniaków, ryżu, bambusa, pokrzywy, alg morskich itp.). Podczas produkcji stosuje się znacznie delikatniejsze środki chemiczne, niż przy produkcji materiałów sztucznych. Włókna te są w większości biodegradowalne. Stanowią one alternatywę dla włókien naturalnych i syntetycznych. (Matusiak, 223)
Bibliografia:
1) Braungart, Michael and William McDonough. Cradle to Cradle: Remaking the Way We Make Things. New York, NY: North Point Press, 2002.
2) Etyczne dylematy na rynku tekstylno-odzieżowym, red. Monika Malinowska-Olszowy, Toruń, 2009.
3) Fletcher, Kate. Sustainable Fashion and Textiles: Design Journeys. London: Earthscan, 2008.
