Przyszła zmiana klimatu i jej następstwa

Fot. Yoda Adaman on Unsplash

Wiemy, że wzmacniając naturalny efekt cieplarniany planety powodujemy wzrost temperatury jej powierzchni. To, jak duży on będzie, i jakie w związku z tym będą następstwa, zależy od scenariusza przyszłej emisji gazów cieplarnianych. Ponieważ długo zwlekaliśmy z wejściem na drogę ochrony klimatu, niektóre konsekwencje są już nieuniknione, a im mniej ambitne działania podejmiemy, dopuszczając do dalszego postępowania zmiany klimatu, tym będą one poważniejsze. W skrajnym przypadku – katastrofalne.

Scenariusze emisji i zmiany klimatu

Skala zmiany klimatu zależy od tego, jakie będą przyszłe emisje gazów cieplarnianych – czy będą dalej rosły, czy też szybko zmaleją. Dlatego naukowcy analizują przyszłą zmianę klimatu przez pryzmat różnych scenariuszy emisji. Na rysunku 1 widzimy dwa skrajne scenariusze emisji dwutlenku węgla, odpowiedzialnego za lwią część zmiany klimatu: scenariusz czerwony obrazuje świat, w którym wydobywamy i spalamy wszystkie paliwa kopalne, które racjonalnie rzecz biorąc mogą nadawać się do wydobycia (ich wydobycie rośnie do końca obecnego stulecia, później się stabilizuje, a od połowy następnego wieku, w związku z wyczerpywaniem złóż spada); w scenariuszu niebieskim zaś emisje spadają w najbliższych dekadach do zera, a później wręcz poniżej. To skrajnie różne rozpatrywane scenariusze emisji – możliwe są też oczywiście warianty pośrednie.

Rysunek 1. Emisje CO₂ w dwóch scenariuszach - spalenia wszystkich paliw kopalnych (RCP8.5) oraz ograniczenia wzrostu temperatury do 2°C (RCP2.6). W skrajnie optymistycznym scenariuszu RCP2.6 emisje są szybko ograniczane już teraz, a w II połowie XXI wieku spadają poniżej zera, co oznacza olbrzymi wysiłek i wydatki społeczeństwa (za życia naszych dzieci) w celu wychwytu wprowadzonego przez nas do atmosfery dwutlenku węgla i usuwania go z cyklu węglowego. Meinshausen i in., 2011.

Jaka będzie zmiana klimatu w obu scenariuszach?

Rysunek 2. Wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi dwóch scenariuszach - spalenia wszystkich paliw kopalnych (RCP8.5) oraz ograniczenia wzrostu temperatury do 2°C (RCP2.6). Meinshausen 2011.

Patrząc na rysunek 2, można powiedzieć, że istnieje wielki stopień niepewności co do przyszłości zmiany klimatu. Jednak główna niepewność związana jest z tym, co zrobi ludzkość. Jeśli zdecydujemy się dalej spalać coraz więcej paliw kopalnych, podążając czerwoną linią, to do 2300 roku temperatura wzrośnie prawdopodobnie o około 8°C. Owszem, możemy mieć szczęście – być może czułość klimatu okaże się mniejsza i wzrost temperatury wyniesie tylko 6°C. Ale może się okazać, że mylimy się w drugą stronę, a średnia temperatura powierzchni Ziemi wzrośnie o nawet 10°C (tu warto przypomnieć, że wykres uwzględnia wpływ samego dwutlenku węgla, bez innych gazów cieplarnianych).

Fakt: Niepewność względem przyszłości zmiany klimatu wynika głównie z trudności przewidzenia skali przyszłych emisji.

W scenariuszu emisji RCP2.6, nawet gdyby czułość klimatu okazała się najwyższa z możliwych, wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi w 2300 roku i tak nie przekroczyłby 1,7°C.

Trzeba tu podkreślić jeszcze jedną rzecz: skala zmiany klimatu w odpowiedzi na emisje dwutlenku węgla praktycznie nie zależy od tempa emisji, lecz od tego, ile w sumie wyemitujemy go do atmosfery. Jeśli więc spalimy wszystkie paliwa kopalne, ale o połowę wolniej lub w tempie 2-krotnie szybszym, to finalnie wzrost temperatury powierzchni Ziemi będzie taki sam. Dlatego w celu ograniczenia wzrostu średniej temperatury powierzchni Ziemi do 1,5-2°C względem epoki przedprzemysłowej konieczne jest ścięcie emisji o połowę w ciągu dekady i do zera kilkanaście lat później (IPCC, 2018).

Fakt: Dla zatrzymania zmiany klimatu nie wystarczy ograniczenie emisji CO₂ o 20%, 50% czy nawet 90%, ale o ich zaprzestanie.

Porównajmy obecną, antropogeniczną zmianę klimatu ze zmianami klimatu w przeszłości Ziemi. Na wykresie poniżej na znany już nam wykres zmiany średniej temperatury powierzchni Ziemi od czasu maksimum ostatniej epoki lodowej nałożyliśmy zmiany temperatury zgodne ze średnią prognozą scenariusza RCP8.5.

Rysunek 3. Zmiany średniej temperatury globalnej w ostatnich 22 000 lat względem okresu 1961–1990 wraz z przedłużeniem do 2300 roku w oparciu o scenariusz RCP8.5.

Nasz wpływ dalece wykroczyłby poza naturalną zmienność klimatu.

Ziemia epoki lodowej była inną planetą: gdzie indziej były strefy klimatyczne, pustynie i linia brzegowa. Gdybyśmy budowali naszą cywilizację w ówczesnym klimacie, w innych miejscach byśmy się osiedlili i pobudowali nasze miasta. To był świat różniący się od znanego nam świata holocenu o 4°C; w scenariuszu RCP8.5 zmiana temperatury będzie dwu-, a nawet trzykrotnie większa. I nawet nie o to chodzi, że klimat trochę chłodniejszy lub cieplejszy byłby dla nas gorszy – chodzi o szybkość zmiany. Gdybyśmy zastali planetę z wyższą temperaturą i na niej się pobudowali, wszystko byłoby w porządku. Dostosowaliśmy się jednak do klimatu obecnego, stabilnego od ponad 10 tys. lat, zarówno naszym miejscem zamieszkania, jak i infrastrukturą. Z tego powodu zmiany stanowią problem – tym większy, im są większe i szybsze.

Następstwa zmiany klimatu: wzrost temperatury o 1,5°C

Przy obecnych trendach średnia temperatura globalna wzrośnie o 1,5°C względem poziomu przedprzemysłowego już w latach 2030. Nawet takie ocieplenie będzie miało poważne konsekwencje.

Fale upałów: Świat już doświadczył wzrostu temperatury o 1°C. Przykładowo, fala upałów, która miała miejsce w 2015 w Karaczi, doprowadziła do śmierci 1300 osób. W świecie cieplejszym o 1,5°C taka, wcześniej bezprecedensowa, fala upałów będzie mieć miejsce średnio co 3,6 roku. W obecnym klimacie przeciętny region afrykański doświadcza rocznie jednej do trzech fal upałów, podczas których przypadają 2-3 z 5% najgorętszych dni w roku. W świecie cieplejszym o 1,5°C takie zdarzenia będą występować ponad dwukrotnie częściej.

Niedobory wody we wrażliwych regionach: Prognozuje się, że w wyniku ocieplenia o 1,5°C ilość wody słodkiej dostępnej w rzekach i jeziorach spadnie o 9% w rejonie Morza Śródziemnego, 10% w Australii i 7% w Brazylii. Lodowce w wysokich górach Azji, pełniące ważną rolę w dostawach wody dla co najmniej 800 milionów ludzi mieszkających w dole biegu rzek biorących początek z tych lodowców, do 2100 roku skurczą się o 1/3.

Utrata prawie wszystkich raf koralowych: W latach 2014-2017, ponad 70% raf znajdujących się na liście światowego dziedzictwa UNESCO ucierpiało z powodu stresu cieplnego związanego ze wzrostem temperatury oceanów. W scenariuszu ocieplenia o 1,5°C w drugiej połowie stulecia poważną degradacją zagrożonych będzie 90% raf koralowych.

Spadek produkcji żywności: Wzrost temperatury, susze i destabilizacja wzorców pogodowych będą mieć poważne następstwa dla światowej produkcji żywności. Każdy stopień wzrostu temperatury oznacza redukcję globalnych plonów pszenicy o 6%, ryżu i soi o 3%, a kukurydzy o 7%. Produkcja rolna w niektórych rejonach może wzrosnąć, jednak rolnictwo w innych zostanie poważnie dotknięte – na przykład w Afryce Zachodniej przy ociepleniu o 1,5°C prognozowany jest spadek plonów pszenicy o 25%. Ucierpi też rybołówstwo – szacuje się, że na każdy stopień ocieplenia połowy ryb – obecnie wynoszące ok. 82 mln ton – spadną o co najmniej 3 mln ton, i to bez uwzględnienia załamania ekosystemów raf koralowych, zakwaszania oceanów i przełowienia.

Wzrost światowego poziomu morza: Ocieplanie się klimatu przyczynia się do wzrostu światowego poziomu morza na dwa sposoby: poprzez rozszerzalność termiczną wody oraz przez topnienie lądolodów i lodowców, z których woda spływa do oceanów. W scenariuszu ocieplenia o 1,5°C do 2100 roku permanentnie zalane zostaną tereny zamieszkane obecnie przez 46 mln ludzi.

Pożary, huragany, powodzie, choroby tropikalne, i inne: Wraz z przesuwaniem się stref klimatycznych rośnie zagrożenie pożarowe, dotykając wielu rejonów świata: tajgi na dalekiej północy, Amazonii, Australii czy Kalifornii. Rośnie zagrożenie cyklonami tropikalnymi - na Atlantyku nazywanych huraganami (Huragany - skąd się biorą, jak sieją zniszczenie i jak wpływa na nie zmiana klimatu?, Coraz silniejsze huragany), rośnie zagrożenie powodziowe i postępuje ekspansja chorób tropikalnych (Nadchodzą choroby tropikalne, Wirusy, bakterie i spółka - choroby w cieplejszym świecie) oraz innych problemów zdrowotnych wynikających ze zmiany klimatu (Zmiana klimatu wpłynie na zdrowie przyszłych pokoleń, Zmiana klimatu niepokoi lekarzy, Kleszcze, patogeny i klimat). To już się dzieje i w miarę postępowania zmiany klimatu będzie się nasilać.

Następstwa zmiany klimatu: wzrost temperatury o 2°C

Przy obecnych trendach, średnia temperatura globalna wzrośnie o 2°C względem poziomu przedprzemysłowego do ok. 2050 roku. Ograniczenie wzrostu temperatury do 2° będzie wymagać szybkiej redukcji emisji gazów cieplarnianych. Ponadto prawie wszystkie scenariusze prowadzące do ograniczenia wzrostu temperatury do 2°C wymagają wielkoskalowego usuwania CO₂ z atmosfery.

Fale upałów – zabójcze dla ludzi i rolnictwa: Fala upałów z lata 2003 roku, która doprowadziła do śmierci 70 000 Europejczyków, była zdarzeniem, które w stabilnym klimacie pojawiałoby się statystycznie raz na 740 lat (Bank Światowy, 2013). Przy wzroście temperatury o 2°C fale podobne zjawiska będą występować w Europie Zachodniej w co piątym miesiącu letnim, a w krajach tropikalnych w co drugim. Na Bliskim Wschodzie i w Afryce temperatury podczas najcieplejszych dni wzrosną z obecnych 43°C do 46°C, co może uczynić niektóre rejony niezdatnymi do zamieszkania, skutkując masowymi migracjami.

Zmiany opadów i niedobory wody: W świecie cieplejszym o 2°C w wyniku przesuwania się stref klimatycznych i związanych z tym zmian w opadach, połączonych z szybszym parowaniem w wyższej temperaturze, poważne niedobory wody zagrożą co najmniej 8% ludzkości. W rejonie Morza Śródziemnego spadek ilości dostępnej wody sięgnie 17%. W Europie Środkowej, choć suma rocznych opadów nie zmieni się znacząco, to zmianie ulegną opady w porach roku – zimą będzie padać więcej, latem zaś mniej, co w połączeniu z wyższymi temperaturami będzie prowadzić do częstszych susz.

Rafy koralowe: W scenariuszu ocieplenia o 2°C w drugiej połowie stulecia poważną degradacją zagrożonych będzie 98% raf koralowych.

Topnienie lodu w Arktyce: Temperatura w Arktyce rośnie dwukrotnie szybciej od średniej światowej, zaś powierzchnia lodu morskiego gwałtownie spada. Przy wzroście średniej globalnej temperatury powierzchni o 2°C możemy spodziewać się, że Ocean Arktyczny przez kilka miesięcy w roku będzie wolny od lodu. Stopienie odbijających promieniowanie słoneczne lodu i śniegu zwiększy ilość pochłanianej przez naszą planetę energii i przyspieszy ocieplanie się klimatu (czytaj więcej w tekście Arktyczne wzmocnienie).

Narastające zagrożenia w Azji i Afryce: przy wzroście temperatury o 2°C odsetek ludzi narażonych na nieakceptowalne zagrożenie w co najmniej dwóch z trzech dziedzin – dostępu do wody, energii i żywności, podwaja się względem ocieplenia o 1,5°C, obejmując 29% ludzkości, z czego ponad 90% w Azji i Afryce.

Postępujące wymieranie gatunków: W miarę postępowania ocieplenia klimatu znikać będą ekosystemy obszarów chronionych. W świecie cieplejszym o 2°C do końca stulecia wymrzeć może 25% z 80 000 monitorowanych gatunków zwierząt i roślin żyjących w najbogatszych w gatunki i najcenniejszych obszarach, takich jak Amazonia lub wyspy Galapagos). Patrz też Nagłe załamywanie się ekosystemów - kiedy nastąpi?.

Ryzyko przekroczenia punktów krytycznych: W systemie klimatycznym wstępuje wiele punktów krytycznych, po przekroczeniu których dochodzi do głębokiej i trwałej zmiany. Na przykład Arktyka może być wolna od lodu pływającego przez cały rok, lądolód Grenlandii może wejść na drogę do kompletnego rozpadu (być może już to nastąpiło), las deszczowy Amazonii może zostać zastąpiony przez sawannę, może też dojść do zaniku cyrkulacji termohalinowej w oceanach. Przewidzenie, jak duża zmiana klimatu spowoduje przekroczenie określonego punktu krytycznego jest niezmiernie trudne, jednak wraz z przekroczeniem ocieplenia o 2°C prawdopodobieństwo przekroczenia kolejnych punktów krytycznych szybko rośnie, podobnie jak konsekwencje tych zdarzeń.

Rysunek 4. Zmiany średniej temperatury powierzchni Ziemi od ostatniego maksimum epoki lodowcowej przez Holocen (pomiary na podstawie danych paleoklimatycznych – linia niebieska) do czasów obecnych (pomiary instrumentalne HadCRUT – linia czarna) oraz różnymi scenariuszami przyszłej zmiany klimatu. Prostokąty obrazują progi przekraczania punktów krytycznych ziemskiego systemu klimatycznego – kolor żółty oznacza „możliwe”, kolor czerwony „pewne” (Schellnhuber, Rahmstorf i Winkelmann, 2016).

Fakt: W miarę postępowania ocieplenia będą przekraczana kolejne punkty krytyczne. Niektóre, jak prawie całkowita zagłada tropikalnych raf koralowych lub rozpad lądolodu Grenlandii, mogą już teraz mogą być nie do uniknięcia.

Następstwa zmiany klimatu: wzrost temperatury o 3°C

Przy obecnych trendach, średnia temperatura globalna wzrośnie o 3°C względem poziomu przedprzemysłowego w drugiej połowie stulecia. Jeśli zrealizowane zostaną aktualne zobowiązania krajów w ramach Porozumienia paryskiego, wzrost temperatury o 3°C zostanie opóźniony do około 2100 roku. Działania zadeklarowane w ramach realizacji Porozumienia paryskiego obejmują rozbudowę odnawialnych źródeł energii, wykorzystanie technologii wychwytu i magazynowania emisji CO₂ ze spalania paliw kopalnych oraz zalesianie. Następstwa takiego wzrostu temperatury plasują się między opisanym dla wzrostu temperatury o 2 i 4 stopnie.

Następstwa zmiany klimatu: wzrost temperatury o 4°C

Do 2015 roku, ze względu na szybko rosnące emisje CO₂ podążaliśmy scenariuszem najwyższych rozpatrywanych przez IPCC emisji (RCP8.5). W wyniku spowolnienia tempa wzrostu emisji w kolejnych latach aktualnie podążamy ścieżką pomiędzy scenariuszem RCP8.5, a drugim najwyższym rozpatrywanym RCP6.0, co doprowadziłoby pod koniec stulecia do wzrostu średniej temperatury powierzchni Ziemi o ok. 4°C.

Nieznośne upały: Jeśli nastąpi wzrost średniej temperatury powierzchni Ziemi o 4°C, fale upałów tak dotkliwe, że w historii zdarzały się najwyżej raz na 740 lat, będą występować co roku na 85% terenów lądowych (Bank Światowy, 2013). Trzy czwarte ludzkości będzie doświadczać potencjalnie śmiertelnych temperatur przez 20 lub więcej dni w roku. W świecie cieplejszym o 4°C mieszkańcy Karaczi będą doświadczać upałów takich jak podczas wspomnianej wcześniej fali gorąca z 2015 średnio przez 40 dni w roku. Na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej tereny zamieszkane obecnie przez setki milionów ludzi doświadczą wzrostu letnich temperatur o ponad 5°C, co uczyni je niezdatnymi do zamieszkania i doprowadzi do masowych migracji.

Niedobory wody i susze: Już dziś musimy się mierzyć z coraz większym zagrożeniem suszą, także w Polsce. Pod koniec stulecia narażone na nie będzie duża część terenów w średnich szerokościach geograficznych, będących spichlerzem świata. W szczególnie niekorzystnym położeniu będzie rejon Morza Śródziemnego, gdzie wzrostowi temperatur towarzyszyć będzie spadek opadów. W scenariuszu wysokich emisji pod koniec stulecia południowa Europa będzie się znajdować w permanentnym stanie ekstremalnej suszy. Poważne susze będą występować też na Bliskim Wschodzie, najgęściej zamieszkałych rejonach Australii, Afryki i Ameryki Południowej, a także na terenach rolniczych Europy, Stanów Zjednoczonych i Chin (Dai 2012).

Rysunek 5. Mapy przedstawiają potencjalne zagrożenie suszami wyrażone samokalibrującym wskaźnikiem Palmera sc-PDSI w scenariuszu wysokich emisji gazów cieplarnianych. Wartości PDSI poniżej –4 oznaczają zagrożenie skrajną suszą. Górna mapa przedstawia sytuację obecną, dolna mapa sytuację prognozowaną pod koniec stulecia w scenariuszu wysokich emisji, przy ociepleniu o ok. 4°C. Stopień zagrożenia poważną suszą regionów oznaczonych na niebiesko lub zielono jest niewielki. Dai 2012

Poważne zagrożenie dla produkcji żywności: Wiele regionów świata doświadczy spadku produkcji rolnej, poważnie zagrażającemu bezpieczeństwu żywnościowemu.

Arktyka wolna od lodu: W świecie cieplejszym o 4°C Arktyka będzie wolna od lodu przez większą część roku. Zwiększone pochłanianie energii słonecznej spowoduje dalsze nagrzewanie się planety. Wzrost temperatury na dalekiej północy będzie prowadzić do wyzwalania metanu i dwutlenku węgla z wiecznej zmarzliny, co będzie nasilać zmianę klimatu.

Setki milionów ludzi zagrożonych wzrostem poziomu morza: W świecie cieplejszym o 4°C nastąpi całkowite stopnienie lądolodów Grenlandii i Antarktydy Zachodniej, a także dużej części lądolodu Antarktydy Wschodniej. Spowoduje to podniesienie światowego poziomu morza o kilkadziesiąt metrów, choć nie nastąpi to z dnia na dzień. Aktualne opracowania podają prognozy wzrostu średniego światowego poziomu morza w scenariuszu „Biznes-jak-zwykle” do 2100 roku na 1,5–2 metrów, nie wykluczając też wzrostu o 2,5, a nawet 3 metry (NOAA, 2017). W następnym stuleciu oczekiwane tempo wzrostu poziomu morza, o ile szybko nie ograniczymy emisji gazów cieplarnianych, będzie jeszcze większe. Mediana prognoz wzrostu średniego światowego poziomu morza, uwzględniających niestabilność lądolodów Antarktydy i Grenlandii w scenariuszu RCP8.5 dla 2200 roku wynosi ponad 7 metrów (Kopp i in., 2017).

Rysunek 6. Mediana prognozowanego wzrostu średniego światowego poziomu morza od 2000 roku do 2050, 2100 i 2200 r. przy uwzględnieniu rozpadu lądolodów Antarktydy i Grenlandii w dwóch skrajnych scenariuszach emisji i zmiany klimatu (odpowiadających odpowiednio niebieskiej i czerwonej linii na rys. 1 i 2. Kopp i in., 2017.

Doprowadzi to do zatopienia znaczącej części wszystkich miast nadbrzeżnych i zmusi setki milionów ludzi do opuszczenia miejsca zamieszkania.

Rysunek 7. Mapa pokazująca zmiany linii brzegowej na Pomorzu Gdańskim przy poziomie morza wyższym o 4 metry. Wzrost poziomu morza o 2–3 m wraz z wezbraniem sztormowym mogą doprowadzić do takiej sytuacji już w następnym stuleciu. Źródło

Zakwaszanie oceanów: Wody mórz i oceanów, pochłaniając z atmosfery emitowany przez nas dwutlenek węgla będą się zakwaszać, do poziomu nie notowanego przez ostatnie 300 mln lat. Zakwaszenie oceanów ma poważne konsekwencje dla szeregu organizmów budujących zewnętrzne wapienne szkielety i muszle. W normalnych warunkach kalcyt i aragonit (odmiany węglanu wapnia) są stabilne w wodach powierzchniowych, ponieważ jony węglanowe stanowią w wodzie morskiej roztwór przesycony i jest ich więcej, niż może się rozpuścić. Korzystają z tego organizmy morskie, wykorzystując je do budowy swoich pancerzy i skorup. Gdy wskaźnik pH otoczenia spada, obniża się również koncentracja tych jonów. Gdy spada ona poniżej stężenia roztworu nasyconego (Ω<1), struktury zbudowane z węglanu wapnia zamiast wzrastać, stają się podatne na rozpuszczenie w wodzie.

Rysunek 8. Nasycenie wód powierzchniowych aragonitem w różnych rejonach świata w 2100 roku w scenariuszu RCP8.5. Poziom poniżej 1 oznacza roztwór nienasycony, w którym dochodzi do spontanicznego rozpuszczania się aragonitu. Będzie to dopiero półmetek procesu zakwaszania. 5. Raport IPCC, 2013

Spadek możliwości budowania muszli i szkielecików dotknie wiele organizmów stanowiących podstawę ekosystemu raf koralowych i łańcucha pokarmowego w oceanach, w tym m.in. koralowców, skorupiaków, małży, kokolitoforów, otwornic i szkarłupni.

Połowa gatunków zagrożona wymarciem: W świecie cieplejszym o 4°C do końca stulecia wymrzeć może połowa z 80 000 monitorowanych gatunków zwierząt i roślin żyjących w najbogatszych w gatunki i najcenniejszych obszarach, takich jak Amazonia lub wyspy Galapagos. Zniknięcie tych gatunków wywoła kaskadowe zmiany w zachowaniu owadów i innych zwierząt, wpływając na całość ekosystemów. Ocieplanie się powierzchniowych warstw oceanów będzie prowadzić do spadku ich natlenienia i osłabienia mieszania się ich z bogatymi w składniki odżywcze chłodnymi wodami głębinowymi, powodowanego nasiloną stratyfikacją wód, co doprowadzi do masowego wymierania w oceanach.

Masowe migracje: Można powiedzieć, że migracje klimatyczne już się zaczęły (patrz np. Raport: Globalnie ocieplenie a rewolucja w Syrii). Jednak to, z czym mieliśmy dotychczas do czynienia, blednie w zestawieniu z tym, do czego możemy doprowadzić. Wielu ludziom wciąż wydaje się, że poważne konsekwencje zmiany klimatu nie będą miały miejsca za ich życia. Tymczasem to, co kiedyś było odległą abstrakcją gwałtownie przybliża się w czasie. Fizycznie zabójcze dla zwierząt stałocieplnych temperatury będą obejmować coraz większe obszary (patrz Mokry termometr a nasze przetrwanie, Kilka stopni, które „robi różnicę”, Nizina Chińska niezdatna do życia pod koniec stulecia?). W scenariuszu Biznes-jak-zwykle (RCP8.5) w przeciągu 50 lat tereny o średniej rocznej temperaturze przekraczającej 29°C (dotychczas panującej jedynie na niewielkich, niezamieszkałych obszarach Sahary), rozszerzą się na obszar zamieszkały przez 3,5 mld ludzi.

Ocieplenie przekraczające 4°C

Większość analiz dotyczących zmiany klimatu ogranicza się do perspektywy 2100 roku. W rzeczywistości zmiana klimatu będzie postępować też w kolejnych stuleciach, prowadząc do jeszcze większego ocieplenia, nawet rzędu 10 lub więcej stopni.

Warto przypomnieć, że 4 stopnie to różnica temperatury dzieląca znany nam świat od tego z maksimum epoki lodowej, tylko tym razem w drugą stronę, w 100-krotnie krótszej skali czasowej i w rzeczywistości, w której jesteśmy uzależnieni od trudnej do przenoszenia infrastruktury a świat podzielony jest granicami państwowymi.

To świat, w którym nie będzie na Ziemi lądolodów, co w Polsce oznacza linię brzegową Bałtyku w okolicy Płocka i Zielonej Góry, stężenie CO₂ w atmosferze na poziomie poważnie degradującym nasze zdolności rozumowania (Homo sapiens w świecie wysokich stężeń CO2), migracje liczone w miliardach ludzi i załamanie się porządku światowego.

Zmiana klimatu w takiej skali i szybkości doprowadzi do poważnych napięć gospodarczych, społecznych i geopolitycznych, głęboko zmieniających nasz świat i praktycznie uniemożliwiających przewidzenie tego, co się wydarzy. Można spodziewać się, że niedobory wody, fale upałów i kryzysy żywnościowe będą nakładać się na siebie i przeplatać z innymi napięciami. W swoim raporcie z 2013 roku Bank Światowy konkluduje (Bank Światowy, 2013):

Nie ma pewności, że adaptacja do świata cieplejszego o 4°C jest możliwa… do takiego ocieplenia po prostu nie możemy dopuścić.

W scenariuszu wzrostu temperatury globalnej pokazanym na rysunku 3 destabilizujemy klimat naszej planety w skali i tempie bez precedensu w znanej nam geologicznej historii Ziemi, odtwarzając przy tym jakościowo zdarzenia wiązane z epizodami wielkich wymierań.

Tutaj można by opisać zdarzenia, które miały wtedy miejsce, oraz jak może to wyglądać tym razem. Osoby o mocnych nerwach znajdą te opisy w artykułach Klimat dawnych epok: Wielkie wymierania oraz Klimat przyszłości: wyprawa w nieznane.

To rzeczywistość tak odległa od tego, co widzimy za oknem, że aż wydaje się nierealna. Czy w ogóle możliwa? Cóż, do podobnych zdarzeń dochodziło już w przeszłości, a jeśli coś miało już miejsce, to oznacza to, że jest możliwe.

Co będzie dalej? Z naukowego punktu widzenia na pewno będzie ciekawie. W słynnej pracy naukowej z 1957 roku, w której na podstawie badań izotopowych jednoznacznie pokazano, że dwutlenku węgla w atmosferze przybywa wskutek spalania paliw kopalnych, jej autorzy Roger Revelle i Hans Suess pisali:

I tak ludzkość prowadzi teraz jedyny w swoim rodzaju eksperyment geofizyczny, który nie wydarzył się nigdy w przeszłości, ani nie będzie mógł być w przyszłości powtórzony. W ciągu kilku stuleci zwracamy atmosferze i oceanowi węgiel odłożony przez naturę w skałach osadowych w procesie, który trwał setki milionów lat.

Bibliografia:

Drukuj

Komentarze