Nowy raport Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie "Zrównoważone zamówienia publiczne. Możliwości, bariery, strategie" przedstawia stan prawny dotyczący zrównoważonych zamówień publicznych oraz analizę praktyki ich stosowania. Jego autorkami są Beata Faracik (Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu) i Joanna Szymonek (Polski Instytut Praw Człowieka i Biznesu, Milestones). Publikacja została opracowana w oparciu o analizę dokumentów, artykułów, raportów, jak również badania jakościowe. Przeprowadzono również kilkanaście wywiadów z przedstawiciel(k)ami instytucji publicznych, w tym Urzędu Zamówień Publicznych, zamawiających, wykonawców, oraz organizacji pracodawców, związków zawodowych i organizacji pozarządowych. 

 

 

Raport  prezentuje regulacje na poziomie Unii Europejskiej oraz prawo polskie. Wskazuje możliwości jakie w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych daje nowa dyrektywa Unii Europejskiej 2014/24/UE, która musi zostać przeniesiona na grunt polski do kwietnia 2016. Należą do nich między innymi: zwiększenie możliwości wymagania od wykonawców przestrzegania przepisów z zakresu prawa środowiskowego, socjalnego czy prawa pracy; poszerzenie stosowania kryteriów pozacenowych oraz uwzględniania cyklu życia produktów; zwiększenie możliwości stosowania oznakowań (np. certyfikatów potwierdzających kryteria społeczne i środowiskowe) czy poszerzenie możliwości stosowania zamówień zastrzeżonych (realizowanych przez wykonawców zatrudniających osoby z grup defaworyzowanych). Publikacja analizuje również obecną ustawę regulującą zamówienia publiczne w Polsce wskazując na możliwe zmiany pod wpływem dyrektywy UE jakie można wprowadzić w opracowywanym właśnie projekcie nowej ustawy.

 

 

Raport przedstawia również stan realizacji zrównoważonych zamówień publicznych w praktyce, na podstawie wyników przeprowadzonych badań. Pokazują one iż wiele barier w stosowaniu zrównoważonych zamówień publicznych nie wynika z ograniczeń prawnych ale z braku przygotowania lub niechęci zamawiających do stosowania zrównoważonych zamówień. Wiąże się on z brakiem odpowiedniej wiedzy, niedostrzeganiem potrzeby zmian lub strachem przed zakwestionowaniem zastosowanych kryteriów społecznych czy środowiskowych przez organy kontrolne sprawdzające prawidłowość zamówień. Zauważalny jest również brak świadomości korzyści wynikających z zastosowania ZZP oraz brak systemowych rozwiązań, które gwarantowałyby stosowanie ZZP w danej instytucji zamawiającej na podstawie określonej strategii, poprzez przygotowany zespół wspierany przez kierownictwo.

 

 

Toczące się obecnie w Polsce prace nad nową ustawą dot. zamówień publicznych (projekt ustawy opublikowany przez UZP 21.04.2015) to dobry moment, aby zastanowić się nad skutecznością dotychczasowych regulacji i praktyki ich stosowania, oraz wprowadzić odpowiednie zmiany. Raport kończą rekomendacje postulujące przeniesienie do polskiego prawa możliwości dot. zrównoważonych zamówień publicznych stworzonych przez dyrektywę UE oraz opracowanie odpowiednich rozwiązań praktycznych jakie pozwolą na rzeczywiste wdrażanie tych zapisów. Postulaty wskazują na konieczność zwiększania wiedzy i wsparcia dla zamawiających oraz promocję zrównoważonych zamówień publicznych. Podkreślają również konieczność stworzenie funkcjonalnych mechanizmów pozwalających na skuteczne rozwiązania systemowe. Powinny one dążyć do wykorzystania zamówień publicznych jako narzędzia realizacji celów różnych polityk państwa/miasta/gminy takich jak: ochrona środowiska, efektywność energetyczna, promowanie innowacji, zatrudnienia i włączenia społecznego, polityki rozwojowej, przestrzegania praw człowieka, przeciwdziałanie zmianom klimatu i promowaniu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

 

 

Wydatki na zamówienia publiczne w Polsce w 2013 roku wyniosły 143,2 mld zł., czyli ok. 8,76% PKB. Czyni to z instytucji publicznych znaczących konsumentów, którzy mają potencjał kształtowania trendów odpowiedzialnej konsumpcji. Nie jest on jednak wykorzystany. Ważne jest więc zwiększanie świadomości społecznej i poszerzenie dyskusji na temat zrównoważonych zamówień publicznych. Konieczna jest ich większa promocja, a być może także nacisk ze strony zainteresowanych obywateli i obywatelek by środki pochodzące m.in. z ich podatków były przeznaczane na zakupy odpowiedzialne społecznie i środowiskowo. W związku z tym, 21 maja, Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie wraz z Koalicją Sprawiedliwego Handlu, Instytutem Spraw Publicznych, Instytutem Praw człowieka i Biznesu i Polskim Stowarzyszeniem Sprawiedliwego Handlu przesłała rekomendacje do Urzędu Zamówień Publicznych we wspólnym stanowisku do projektu ustawy o zamówieniach publicznych. Planujemy również dalsze działania rzecznicze w szerszej grupie organizacji. 

Pełna treść raportu „Zrównoważone zamówienia publiczne. Możliwości, bariery, strategie.” jest do pobrania na stronie Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie.