W konwencjonalnym rolnictwie pestycydy są stosowane powszechnie. Szczególnie dotyczy to tropikalnych plantacji monokulturowych (banany, kawa, kakao), z których owoce i produkty są eksportowane do bogatych krajów globalnej Północy.

 

W krajach Europy Zachodniej o pestycydach mówi się głównie z perspektywy konsumentów i zwraca się uwagę na potencjalną zawartość pozostałości pestycydów w żywności. Niewiele uwagi poświęca się skutkom używania agrochemii przez rolników i wpływowi na ich zdrowie. Choroby nowotworowe, zaburzenia płodności oraz problemy neurologiczne często są spowodowane regularnym kontaktem z opryskami, zwanymi eufemistycznie środkami ochrony roślin. Szczególnie narażone na choroby są dzieci i osoby starsze mieszkające w pobliżu plantacji.

 

Rolnicy z krajów globalnego Południa zazwyczaj niewiele wiedzą na temat zagrożeń związanych z używaniem agrochemii. Najczęściej brakuje szkoleń w tym zakresie, które powinny być zapewnione przez pracodawcę. Pracownicy są często pozbawieni przysługujących im praw, a często etykiety znajdujące się na opakowaniach pestycydów często są napisane w obcym języku.

 

 

Celem badania, które zostało przeprowadzone pod koniec 2015 roku, było określenie kondycji zdrowotnej drobnych pracowników rolnych na plantacjach Fairtrade i ekologicznych oraz pracowników plantacji konwencjonalnych, na których stosuje się pestycydy.

 

W badaniu dobrowolnie wzięło udział 71 pracowników z pięciu plantacji w Ekwadorze: 34 osoby zajmujące się rolnictwem konwencjonalnym oraz 37 osób z plantacji ekologicznej. Pod względem wieku, wielkości gospodarstwa domowego oraz wzrostu i wagi nie stwierdzono istotnych różnic między dwiema grupami. Rodzice uczestników pracowali głównie w rolnictwie, a średnia wieku wynosiła 45-46 lat. Wśród badanych przeprowadzono ankietę dotyczącą zdrowia i samopoczucia oraz sposobu używania pestycydów i kontaktu z chemią rolną. Dodatkowo od badanych pobrano próbki komórek z jamy ustnej, w celu przeprowadzenia dokładnej analizy gonotoksycznej.

 

 

W trakcie stosowania oprysków tylko 20% pracowników plantacji regularnie używało rękawic oraz masek. Zazwyczaj wina leżała po stronie pracodawców, którzy nie zapewnili wystarczającej ochrony swoim pracownikom. Dwie trzecie z nich przygotowywało mieszanki pestycydów samodzielnie.

 

Wszyscy pracownicy stosujący pestycydy stwierdzili, że sprzęt i zbiorniki używane do oprysków przechowują przed swoim domem. W około 90% przypadków sprzęt był czyszczony na podwórku lub w przydomowym ogródku. Trzy osoby stwierdziły, że narzędzia używane do oprysków myją w pobliskim strumieniu lub rzece. Na pytanie dotyczące usuwania pozostałości pestycydów, jedna trzecia stwierdziła, że wylewa je do rzeki, w ogrodzie lub na podwórku. Niepokojące jest to, że duża liczba badanych bardzo mało wiedziała na temat pestycydów, które stosują.

 

Obie badane grupy badane bardzo różniły się pod względem oceny szkodliwości pestycydów. Wśród rolników używających oprysków żaden nie określił ich jako bardzo szkodliwe, ponad 90% uważała je za umiarkowanie szkodliwe, a prawie 10% za nieszkodliwe. W przypadku pracowników plantacji ekologicznych prawie 80% stwierdziło, że pestycydy są bardzo szkodliwe dla zdrowia i środowiska.

 

 

Ankieta dotyczyła 19 różnych objawów mogących wskazywać na toksyczne skutki kontaktu z pestycydami.

Poniższe dolegliwości były zgłaszane znacznie częściej przez pracowników wykonujących opryski pestycydami niż przez osoby niestosujące chemii rolniczej.

Stwierdzono, że częstotliwość stosowania pestycydów oraz czas trwania oprysków są związane z kilkoma objawami. Można dojść do wniosku, że intensywność i czas aplikacji bezpośrednio przekładają się na objawy chorobowe. W grupie pracowników narażonych na kontakt z pestycydami w ciągu ostatnich 6 miesięcy, ryzyko wystąpienia objawów żołądkowo-jelitowych, w porównaniu do grupy nie stosującej pestycydów, wzrastało 6-8 razy.

 

 

Wyniki badań na podstawie wymazów z jamy ustnej wśród pracowników plantacji konwencjonalnych ujawniają anomalie komórkowe, które mogą wskazywać na początki zmian nowotworowych. Na plantacjach tych nadal używane są pestycydy, które zostały wycofane z użytku z rynku europejskiego lub znajdują się na liście środków, które mają zostać wkrótce objęte zakazem na terenie Unii Europejskiej. Jednym z przykładów jest parakwat (Gramoxon©), który został zakazany w UE w 2007 roku.

 

Pestycydy używane przez rolników na plantacjach konwencjonalnych mogą zawierać substancje podejrzane o działanie rakotwórcze. Międzynarodowa Agencja Badań nad Rakiem (IARC) zaliczyła glifosat (Roundup©) do substancji z grupy 2A, co oznacza że jest ona prawdopodobnie rakotwórcze dla ludzi. Aż 8 spośród 17 pracowników plantacji używających pestycydów, stwierdziło że stosuje ten środek chwastobójczy. Rolnicy wymienili również etoprop, wysokotoksyczny pestycyd należący do fosforanów organicznych, który już w 2006 roku został sklasyfikowany przez Agencję Ochrony Środowiska w Stanach Zjednoczonych jako prawdopodobnie rakotwórczy dla ludzi.

 

 

Organizm ludzki jest w szczególności podatny na wchłanianie pestycydów podczas przygotowywania mieszanek i rozpylania. Opryski z samolotów stanowią dodatkowe ryzyko przenoszenia się kropel z wiatrem na tereny domostw znajdujących się w pobliżu plantacji. Fosforany organiczne wchłaniają się przez układ oddechowy i skórę. Aby zmniejszyć ryzyko zachorowania, powinno się stosować preparaty mniej toksyczne i używać sprzęt ochronny zabezpieczający układ oddechowy, oczy i skórę przed kontaktem z rolniczymi środkami chemicznymi.

 

Zmniejszanie użycia pestycydów i przechodzenie na ekologiczne metody upraw mogą w znacznym stopniu wpłynąć na stan zdrowia rolników i osób mieszkajacych blisko plantacji i zarazem na wyższą jakość produktu. Badania pokazują, że żywność z upraw ekologicznych i Fairtrade zawiera znacznie mniej toksycznych substancji niż produkty konwencjonalne. Punktem wyjścia może być zwiększanie świadomości konsumentów i zarazem poszerzanie ich wiedzy na temat warunków pracy na plantacjach owoców tropikalnych w krajach globalnego Południa. To może się bezpośrednio przełożyć na jakość życia rolników i zarazem środowisko naturalne.