Kwas perfluorooktanowy to szkodliwa substancja stosowana do produkcji teflonu w naszych patelniach, ubrań przeciwdeszczowych czy opakowań do dań na wynos. Jest także w wielu innych rzeczach, które mogą znajdować się w Twoim domu. Sprawdź, gdzie jeszcze możesz znaleźć tą „śliską substancję”.
Teflon – śliski i niezniszczalny
PFOA, to najczęściej używany skrót oznaczający kwas perfluorooktanowy, należący do grupy związków perfluorowanych, w skrócie PFC, czyli tzw. substancji nieprzywierających. Dlaczego tak bardzo interesuje nas, do produkcji jakich przedmiotów został użyty? Otóż związek obwiniany jest o przyczynianie się do wielu problemów zdrowotnych, m.in. do problemów z tarczycą, płodnością i do powstawania nowotworów. Jak to się stało, że tak niebezpieczny związek trafił do naszych domów, w tym na nasze patelnie?
PFOA jest składnikiem znanego i popularnego teflonu. Teflon jest zastrzeżonym znakiem towarowym firmy DuPont. Jest wyjątkowo trwały, niemal niezniszczalny. Nie daje mu rady ani światło słoneczne, ani kwas żołądkowy. Jest odporny na inne chemikalia, ogień i wyjątkowo śliski, co jednocześnie jest przyczyną jego ogromnego sukcesu na rynku. Z drugiej strony cechy te sprawiają, że jest tak niebezpieczny – kumulując się w środowisku, może przetrwać wiele lat i stanowić zagrożenie dla przyszłych pokoleń.
Fakt: Zawierający PFOA teflon trafił do Księgi Rekordów Guinnesa jako najbardziej śliski materiał na świecie.
Miasteczko Parkersburg w Zachodniej Wirginii, w którym swoje fabryki ma firma DuPont jest dosłownie przesiąknięte PFOA. Przez wiele lat związki tego kwasu przenikały do zbiorników wodnych i do powietrza, co przyczyniło się do wielu problemów zdrowotnych mieszkańców tej miejscowości. I to właśnie dzięki ich wieloletnim działaniom i procesom, które poszkodowani mieszkańcy wytoczyli firmie, doprowadzono do decyzji DuPont o całkowitym wycofaniu PFOA z produkcji, do 2015 roku. Niestety, zarówno PFOA i inne związki perfluorowane nadal znajdują się w bardzo wielu starszych produktach, a DuPont pracuje nad nowymi związkami, o właściwościach przypominających PFOA, których wpływ na zdrowie nie jest jednak znany.
Unia Europejska podjęła pewne środki bezpieczeństwa względem PFOA. Ustalono, że od lipca 2020 r. PFOA nie może być produkowany ani wprowadzany do obrotu. Nie może być również stosowany do produkcji ani wprowadzany do obrotu w innej substancji, mieszaninie czy w wyrobie, jako składnik, w stężeniu równym lub wyższym niż 25 ppb.
Ograniczeniom podlega również PFOS (sulfonian perfluorooktanu) – na mocy
Dyrektywy 2006/122/WE, ustalono, że nie może być wprowadzany na rynek lub stosowany jako substancja lub składnik preparatów w stężeniach równych lub powyżej 0,005 % masy.
Gdzie może znajdować się PFOA?
- patelnie, garnki i żelazka pokryte teflonem
- blachy do pieczenia
- pudełka do pizzy i do innych fastfoodów
- torby z popcornem przeznaczone do mikrofalówki
- jednorazowe papierowe talerze (PFOA zapobiega przeciekaniu)
- wycieraczki samochodowe
- myszki komputerowe
- wodoodporne ubrania (dobrym przykładem może być odporny na wodę Gore-Tex)
- dywany
- tapicerki w kanapach i fotelach (dzięki PFOA są bardziej odporne na zabrudzenia)
- nici dentystyczne
- kosmetyki
Wpływ PFOA i innych PFC na zdrowie
Amerykańska Agencja Środowiska (EPA) zaliczyła kwas perfluorooktanowy do potencjalnych kancerogenów, czyli czynników mogących wywoływać raka, a zakrojone na szeroką skalę badania mieszkańców Parkersburga potwierdziły te obawy. W miasteczku przebadano ok. 69800 próbek krwi pobranych od mieszkańców. Trwające 7 lat badania dowiodły, że picie wody z PFOA mogło wywoływać raka nerek, jąder, choroby tarczycy, stany padaczkowe czy zapalenie okrężnicy. W związku w wynikami badań firma DuPont musiała wypłacić osobom, które zachorowały na nowotwór wysokie odszkodowania. Uważa się również, że PFC mogą mieć negatywny wpływ na funkcje rozrodcze, zaburzać funkcje seksualne i powodować wady u dzieci, mogą także uszkadzać naszą odporność.
Fakt: Okazuje się, że teflon może być śmiertelnie niebezpieczny dla ptaków domowych. Mowa tutaj o syndromie „toksykozy teflonowej”, czyli zjawisku nietolerancji na opary unoszące się z podgrzanych do wysokiej temperatury naczyń pokrytych teflonem. Szczególnie wrażliwe są kanarki czy papużki domowe, mające bardzo delikatny układ oddechowy, który nie radzi sobie z oparami – w płucach ptaków dochodzi do krwotoku.
Jak chronić się przed wszechobecnym teflonem i jego pochodnymi?
- Wyrzuć teflonową patelnię, zwróć uwagę na to czym pokryte są blachy do pieczenia czy wnętrza kuchenek – wg. badań firmy DuPont, trujące cząsteczki uwalniają się już w 240 stopniach Celsjusza, a przy 360 stopniach z pokrytych teflonem naczyń uwalniają się toksyczne i rakotwórcze gazy. DuPont twierdzi, że przy „normalnym użytkowaniu” nie dochodzi do powstawania tak wysokich temperatur. Jednak w rzeczywistości podczas pieczenia, blachy mogą rozgrzewać się nawet do 500 stopni.
- Zainwestuj w porządną patelnię, żeliwną lub ze stali nierdzewnej, z solidnym dnem – jeśli tylko będziesz przestrzegać kilku zasad, przygotowanie posiłków na takiej patelni będzie równie łatwe co na tej teflonowej. Pamiętaj o rozgrzaniu patelni, zanim położysz na niej żywność, często mieszaj lub przewracaj smażącą się potrawę na drugą stronę, stosuj do smażenia tłuszcz dobrej jakości (np. olej kokosowy) i zamiast plastikowej łopatki użyj drewnianej lub metalowej.
- Uważaj na wodoodporne ubrania – popularny Gore-Tex produkuje się ze związków perfluorowanych (PFC). Na ich bazie produkuje się również substancje zapobiegające powstawaniu plam – Stainmaster i Scotchgard, których używa się do impregnowania dywanów, tapicerek i tkanin.
- Unikaj jednorazowych opakowań do fastfoodów – tego rodzaju opakowania pokryte są warstwą PFC, dzięki czemu nie przesiąkają tłuszczem i wilgocią.
- Sprawdzaj skład produktów, od kosmetyków do detergentów – każdy z tych produktów może zawierać związki perfluorowane. Unikaj produktów, w których składzie znajdziesz te nazwy: perfluorocarbons (PFC), perfluorooctanoic acid (PFOA), perfluorooctanesulfonic acid (PFOS), politetrafluoroetylene (PTFE).
Bibliografia:
Rick Smith, Bruce Lourie "Mordercza gumowa kaczka", Wydawnictwo Sonia Draga, 2010
Agata Wolny, Karolina Krupa „Narażenie populacji na perfluorowane związki alifatyczne. Świadomość zagrożeń” (podlinkować pdf)
