Przepaść między płacą wystarczającą na godne życie, a faktycznym wynagrodzeniem szwaczek, wciąż jest ogromna. Jak wynika z raportu „Płace pod lupą”, jedna z najlepiej zarabiających branż skazuje pracujące na końcu łańcucha dostaw pracownice na ubóstwo.
W wyliczeniu konkretnej kwoty godnej płacy według Clean Clothes Campaign, sieć zainspirowała się modelem Asia Floor Wage Alliance (AFWA), czyli globalnego sojuszu pracowniczego i społecznego, kierowanego przede wszystkim przez azjatyckich pracowników krajów produkujących odzież, takich jak Indie, Indonezja, Sri Lanka, Kambodża, Bangladesz. AFWA stworzył metodę obliczania Asia Floor Wage (AFW), czyli wynagrodzenia, którego wielkość stanowiłaby podstawę uwzgledniającą potrzeby pracowników.
To, co CCC zaczerpnęło z metody AWFA do modelu europejskiego, to podział wydatków gospodarstwa domowego na dwie kategorie: żywność oraz pozostałe wydatki (np. mieszkanie, zdrowie, transport, etc). Co ważne, AFW wyraża składnik żywności w kategoriach kalorii, a nie artykułów spożywczych. Celem jest zapewnienie wspólnej podstawy dla różnych krajów i kultur żywieniowych. Przyjęta przez AWFA, a później także CCC liczba kalorii wynosi 3000 na osobę.
Inną, bardzo ważną cechą Asia Floor Wage, jest jej wrażliwość na płeć. Taka jest także proponowana przez CCC Europe Floor Wage, która również uwzględnia fakt, iż pracownikami odzieżowymi w większości krajów produkcyjnych są kobiety, często samotne matki lub jedyne żywicielki rodziny.
Podkreślając rodzinny wymiar godnej płacy, Clean Clothes Campaign postanowiła zastosować taką samą liczbę jednostek konsumpcyjnych jak Asia Floor Wage, czyli trzy (dwoje dorosłych – każde to jedna jednostka i dwoje dzieci – każde to pół jednostki), a więc więcej niż średnia wielkość gospodarstwa domowego w regionie.
Jako podstawę kalkulacji dla Europy CCC użyła waluty, w której wyrażana jest AFW, czyli parytetu siły nabywczej Banku Światowego - PPP USD. Ta wirtualna waluta została wybrana w celu uzyskania jednej uniwersalnej wartości, którą w następnych krokach można przeliczyć na wszystkie waluty krajowe, unikając przy tym wahań rynkowych i politycznych.
Godna płaca w Europie
Jak pisze w swoim najnowszym dokumencie Clean Clothes Campaign, pomimo podobieństw między krajami produkcyjnymi w Azji oraz w Europie, nadal istnieją czynniki kontekstowe i strukturalne, które wymagają dostosowania modelu godnej płacy do Europy.
Badacze CCC postarali się o dostosowanie do kontekstu europejskiego kosztów żywności, które poznali dzięki przeprowadzonym w latach 2016-2019 ankietom dotyczącym koszyka żywności szwaczek w różnych krajach. W ten sposób obliczono średni koszt żywności, który wyniósł 792 PPP USD.
Zgodnie z metodologią AFW, średnie koszty żywności są dzielone przez daną oznaczającą udział żywności w wydatkach gospodarstwa domowego. Na podobne wyliczenie zdecydowało się także CCC. Podczas kiedy AFW opiera się jednak na 45% udziale, w przypadku europejskich pracowników odzieżowych CCC postanowiło odnieść się do innych źródeł, w tym do statystyk krajowych i danych EuroStatu. W ten sposób zbadano, że udział kosztu żywności w wydatkach w różnych krajach wygląda inaczej. Po analizie wyników, porównaniu ich z danymi empirycznymi i dyskusjach, zdecydowano o dwóch różnych wartościach działu - jednym na poziomie 30% (tu właśnie znajduje się Polska) i drugim na poziomie 40%.
Na tym etapie otrzymano dwie wartości odpowiadające godnej płacy w PPP USD, które zostały następnie przeliczone na waluty lokalne. W następnym kroku wynik został sprawdzony krzyżowo z płacą wystarczającą na utrzymanie, oszacowaną przez pracowników (w wywiadach przeprowadzonych przez CCC), oraz ponownie sprawdzony pod kątem wiarygodności przez badaczy CCC. Finalnie koncepcja została zatwierdzona w kwietniu 2020 roku.
CCC obliczyła godne wynagrodzenia dla Europy. Dla Serbii, Bośni i Hercegowiny, Gruzji, Macedonii Północnej, Albanii, Ukrainy i Mołdawii wynosi ono 1980 PPP USD. Dla Polski, Słowacji, Węgier, Turcji, Chorwacji, Czech, Bułgarii i Rumunii wynosi 2640 PPP USD.
Przeliczając otrzymaną wartość dla Polski otrzymujemy 5,042 złotych netto. Dochód ten powinien być osiągany w czasie standardowych godzin pracy, bez nadgodzin i dodatków. Powinien także obejmować wszystkich pracowników, bez względu na ich status w miejscu pracy, produktywność czy sytuację osobistą. Kwota ta powinna stanowić absolutne minimum, co oznacza, że żaden pracownik nie powinien zarabiać mniej.
A dlaczego nie płaca minimalna?
Rządy w krajach produkcyjnych, także w Europie, utrzymują płace minimalne na możliwie najniższym poziomie. Choć w większości krajów produkcyjnych Europy mechanizm ustalania płacy minimalnej zakłada jej trójstronną negocjację, w której udział bierze strona rządowa oraz przedstawiciele pracodawców i związków zawodowych, w praktyce decyzję często podejmuje sam rząd. W 2018 roku stało się tak m.in. w Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Słowacji i w Polsce, gdzie partnerzy społeczni nie doszli do porozumienia, a wysokość płacy minimalnej została jednostronnie ustalona przez rządzących.
Co ważne, wszystkie ustawowe płace minimalne netto znajdują się poniżej statystycznej granicy ubóstwa, jaka została określona przez Unię Europejską. Oznacza to, że pracownicy, którzy zarabiają ustawową płacę minimalną są bardzo biedni. Ustawowa płaca minimalna nie zapobiega więc popadaniu w ubóstwo. A dzieje się tak m.in. dlatego, że rządy krajów producenckich nie mają motywacji do jej podnoszenia, obawiając się, że zbyt wysoka doprowadzi do przeniesienia zamówień do innego, tańszego kraju. To z kolei sprawia, że w większości krajów, których produkcja odzieży stanowi istotną część eksportu, płace minimalne wzrosły tylko w niewielkim stopniu, tak by częściowo uwzględnić inflację. Podwyżki te często przychodzą za późno i są tak niskie, że właściwie nieistotne - na przykład w Bangladeszu najgorzej opłacani pracownicy nadal zarabiają tylko połowę tego, czego domagali się w 2016 roku.
Więcej o godnej płacy i jej wyliczeniu można przeczytać w dokumencie „Another wage is possible. A cross-border base living wage in Europe” dostępnym po angielsku TUTAJ.
Artykuł i dokument „Another wage is possible. A cross-border base living wage in Europe” są częścią projektu “Filling the Gap: Achieving Living Wages through improved transparency” (HUM/2018/404-124) współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Za treści odpowiada wyłącznie Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie, wyrażone poglądy niekoniecznie odzwierciedlają oficjalne stanowisko Unii Europejskiej
Artykuł i dokument „Another wage is possible. A cross-border base living wage in Europe” są częścią projektu “Filling the Gap: Achieving Living Wages through improved transparency” (HUM/2018/404-124) współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej. Za treści odpowiada wyłącznie Fundacja Kupuj Odpowiedzialnie, wyrażone poglądy niekoniecznie odzwierciedlają oficjalne stanowisko Unii Europejskiej
