Dwa tysiące chłopców i dwie dziewczynki wśród uczniów wystraszyły jednak jej bliskich. „To takie nie dziewczęce”, „To nie dla ciebie” – mówili. W tym samym czasie mama kuzynki Basi, dziewczyny, która uczyła się na krawca miarowego, aż pękała z dumy, że Wioletka już w pierwszej klasie potrafi szyć. „Idź tam, gdzie Wioletka” – mówiła mama Basi. Gdy nastał czas praktyk miała dla córki jeszcze jedną radę.  „Za żadne skarby nie pracuj w zakładzie, w którym ja pracuję”.

 

Mama Basi pracowała w dużej szwalni, po której krążyło dużo historii. Kiedy koleżanki mamy przychodziły do niej w odwiedziny, Basia słuchała o okrutnej kadrowej, strachu przed prezesem i pracy nawet w czasie choroby. - Od dziecka byłam obyta z tym, że szwalnia to samo zło i trzeba w niej tyrać, nawet z gorączką – mówi mi dziś Barbara Gigielewicz. – Ale mama całe życia pracowała w tym jednym miejscu. Musiała być pewna, że w innych jest lepiej.

 

 

Piątki i pochwały w szkole sprawiły, że Basia nie tylko przełknęła pożegnanie marzeń o elektronice, ale nawet wciągnęła się w szycie. Niestety, już pierwszy kontakt ze szwalnią sprawił, że na całe lata zapomniała o tym, że szycie może nie tylko zapewnić przetrwanie, ale i przyjemność.

 

 

„Bądźcie dobrymi ludźmi. Szanujcie siebie i szanujcie innych ludzi” – powtarzał czwórce swoich dzieci tata Basi. Dużo z nimi rozmawiał. Zabierał na grzyby, jagody i rowery. Czytał o Afryce i różnych religiach. Uwrażliwiał na słowa. - Zanim powiedziało się przy nim jakiś dowcip należało się dobrze zastanowić. Tata bardzo zwracał uwagę na znaczenie słów. Przede wszystkim na to, czy kogoś nie obrażają. Z takiego domu wyszłam. I przez to w żadnej pracy nie byłam w stanie zagrzać miejsca na dłużej. Praca w szwalni to było coś totalnie przeciwnego, do tego, o czym mówił tata. Oczywiście, człowiek musi z czegoś żyć, więc godzi się na różne rzeczy. Ale są takie rzeczy, na które godzić się nie można.

 

 

W 1996 roku jako osiemnastoletnia dziewczyna, Basia rozpoczęła swoją pierwszą pracę w szwalni. Później pracowała w jeszcze pięciu innych. Z każdej odchodziła myśląc, że w innym miejscu musi być lepiej. Dziś twierdzi, że każde kolejne było jeszcze gorsze.

 

Firmy były różne, ale w każdej obowiązywała jedna zasada. Że nie obowiązuje umowa o pracę.

 

We wszystkich firmach szefowie płacili od uszytej sztuki. Ale konkretną kwotę szwaczki zwykle poznawały już po wykonaniu zadania. Zwłaszcza, gdy zlecenie było nowe.

 

- Gdy przychodził nowy wzór, szefowie zawsze twierdzili, że jeszcze nie wiedzą, ile za to wyjdzie. Dziewczyny szyły przez tydzień czy miesiąc i dopiero po pracy poznawały stawkę. Czasem ona była absurdalna, bo np. za bardzo podobną rzecz w poprzednim miesiącu było o połowę więcej. Ale nie dało się nic wywalczyć. Szefowie mówili, że to dlatego, że się nie wykazałyśmy, albo że zleceniodawca dał za mało. Takie gadki. We wszystkich sześciu firmach to była norma.

 

Wynagrodzenie w szwalniach było płacone na podstawie zeszytów z notatkami szefostwa. Czasem było wyższe od najniższej krajowej, czasem niższe. Na konto bankowe Barbary trafiło tylko raz. Niemal zawsze była to gotówka w kopercie do ręki. Żeby jej zawartość pozwoliła się utrzymać nie można było pozwolić sobie na jakiekolwiek dni wolne. Zwolnienie lekarskie, czy urlop wypoczynkowy nie wchodziły w grę. Chyba, że w czasie, w którym szwalnia i tak nie działała. Nomą były także opóźnienia w wypłatach.

 

 

Zdaniem Barbary tylko jedność szwaczek daje szanse na poprawę sytuacji.

 

W pomoc instytucjonalną Barbara nie wierzy. Słyszała o buncie w innej szwalni – w dużym zakładzie szyjącym koszule. Szwaczki były zmuszane do przychodzenia w soboty i pracy ponad siły bez dodatkowego wynagrodzenia. Sprawę zgłosiły inspekcji pracy, która miała nałożyć na zakład kary. Te jednak spowodowały, że firma jeszcze bardziej ucięła stawki i jeszcze dłużej zwlekała z wypłatami wynagrodzeń. Dlatego do działań inspekcji pracy Barbara nie jest przekonana.

 

 

Ciężka praca, brak urlopu a często także niskie wynagrodzenie płacone z opóźnieniem i w ratach to część problemu. Jest jeszcze psychiczne znęcanie się nad pracownicami.

 

 

Barbara wspomina jedną z takich awantur. To było zaraz po podjęciu pracy. Szefowa wskazała jej wówczas miejsce, na które ma kłaść elementy.

 

Podobne awantury zdarzały się często. - Najpierw mówiła, żeby szyć różowe, a za trzy godziny robiła awanturę czemu nie szyjemy niebieskiego. Jak można coś takiego wytrzymać?

 

Niestety, mimo zmiany szwalni Barbara nie znalazła lepszego miejsca pracy. W końcu poczuła, że zaczyna się przyzwyczajać. A wiara w znalezienie zakładu, w którym będzie szanowana, zaczyna topnieć.

 

- Wszędzie jest źle. Nie pasuje ci, zwolnisz się, ale jak pójdziesz gdzie indziej to i tak nie będziesz traktowana lepiej. Dlatego od dziesięciu lat Barbara pracuje w jednym miejscu. Ale jak sama mówi, nie jest już tą delikatną dziewczyną, którą była w pierwszych latach swojej pracy jako szwaczka. Już nie jest nieśmiała i bezbronna.

 

- Pamiętam jak dziesięć lat temu trafiłam do tej firmy. Jak obserwowałam pierwsze furie szefowej, i to jak po raz pierwszy naskoczyła też na mnie. A ja nie wytrzymałam i mówię do niej: „Czy pani uważa, że ja tu przychodzę na kawę i ciastka? To nawet moje koleżanki nie są, tylko zwykłe znajome z pracy. Jak będę sobie chciała czas miło spędzić to mam życie prywatne. Tu przychodzę pracować. A jak pani nie rozumie, że rozszywanie elementów przez cały dzień nie daje gotowej sztuki, to nie moja wina”. Była zszokowana, że ktoś był w stanie tak się do niej odezwać.  W stosunku do mnie zaczęła się hamować. Ale to dlatego, że robienie formy czy odszycie wzoru tylko ja w zakładzie potrafiłam.  Potrzebowała mnie. Innych nadal traktowała jak śmieci.

 

Według Barbary szefowie są szczególnie okrutni wobec tych pracownic, które mają mniejsze umiejętności i tych, które się ich boją. - Jak szef widzi, że się boisz to korzysta. To jest dżungla. Ja mam taką taktykę, że nie okazuje emocji. Zachowuje kamienną twarz, zagryzam wargi i myślę sobie: o nie, nie pokaże ci, że mnie doprowadziłeś do takiego stanu.

 

 

Barbara wciąż pracuje w szwalni, ale już nie na umowę o pracę, a na pojedyncze zlecenia. Jak mówi, wygasza już tę część swojego życia. Dwa lata temu przypomniała sobie bowiem, że kiedyś naprawdę lubiła szycie. Zaczęła więc myśleć o powrocie do krawiectwa, już nie masowego. W tym roku, w styczniu, poczuła, że czas zmiany nadszedł.