Dostępne dane wskazują, że pomimo tego, iż ilość produkowanej globalnie żywności jest więcej niż wystarczająca dla zaspokojenia potrzeb światowej populacji, w ciągu ostatniej dekady liczba osób głodnych i niedożywionych bynajmniej nie zmalała, ale wyraźnie wzrosła. Problem głodu w dzisiejszym świecie nie jest zatem spowodowany brakiem lub niedoborem żywności, lecz jest wynikiem przede wszystkim braku dostępu do żywności, tzn. do odpowiednich środków materialnych lub produkcyjnych, które pozwoliłyby ludziom dotkniętym biedą na wytworzenie lub zakup wystarczającej ilości pożywienia. Niesprawiedliwa dystrybucja żywności, ziemi i innych środków produkcji, niekorzystna organizacja rynków rolnych oraz niewłaściwa polityka rolna zarówno na poziomie międzynarodowym jak i lokalnym stanowią podstawowe przyczyny tej skandalicznej sytuacji. Co więcej, w ten sposób łamane jest jedno z podstawowych praw człowieka, jakim jest prawo do żywności. To prawo każdej osoby do wyżywienia się, a dla tych, którzy żyją z rolnictwa, oznacza również prawo do pracy w zgodzie z  zasadami zrównoważonego rolnictwa i zapewniającej odpowiednie dochody.

 

Próbą odpowiedzi na wspomniane przyczyny problemu głodu i niedożywienia setek milionów ludzi w krajach Globalnego Południa jest ciesząca się coraz większym zainteresowaniem i poparciem na świecie, ale wciąż mało znana w Polsce, koncepcja suwerenności żywnościowej (ang. food sovereignty). Idea ta została zaproponowana w latach 90-tych przez międzynarodowy ruch rolników Via Campesina jako alternatywa dla dominujących globalnie neoliberalnych rozwiązań w zakresie rolnictwa, produkcji żywności i międzynarodowego handlu produktami rolnymi, które okazały się nieskuteczne w walce z głodem. Od tego czasu zyskuje ona poparcie stale rosnącej liczby organizacji pozarządowych i ruchów społecznych na całym świecie, które systematycznie rozwijają jej założenia oraz promują je poprzez wielorakie konferencje, fora, deklaracje i apele skierowane do międzynarodowych organizacji oraz rządów poszczególnych państw.

 

Suwerenność żywnościowa jest najczęściej rozumiana jako prawo ludności i poszczególnych krajów do samodzielnego definiowania własnej polityki rolnej i żywnościowej, która umożliwia zaspokojenie potrzeb i oczekiwań ludności oraz osiągnięcie celów zrównoważonego rozwoju, a jednocześnie nie szkodzi krajom trzecim. Definiowanie to przeciwstawia się dominującym obecnie modelom i obejmuje m.in. prawo ludności poszczególnych państw do ochrony i regulowania krajowej produkcji rolnej oraz handlu produktami rolnymi, jak również do ograniczania dumpingu produktów na swoim rynku. Suwerenność żywnościowa daje priorytet lokalnej produkcji i konsumpcji żywności, ale nie wyklucza międzynarodowego handlu produktami rolnymi. Sprzyja jednakże kształtowaniu takiej polityki i praktyk handlowych, które najlepiej służą prawu ludności poszczególnych krajów do pożywnej, bezpiecznej i kulturowo odpowiedniej żywności oraz bezpiecznej, zdrowej i ekologicznie zrównoważonej produkcji.

 

Oprócz reorganizacji produkcji żywności oraz handlu produktami rolnymi, suwerenność żywnościowa wskazuje także na konieczność podjęcia odpowiednich działań w takich kluczowych dla walki z głodem zagadnieniach jak m.in. reforma agrarna (ze szczególnym uwzględnieniem bezrolnych oraz kobiet) oraz ochrona i zrównoważone wykorzystanie zasobów naturalnych.

 

Za podstawową zasadę suwerenności żywnościowej można uznać nieodzowność demokratycznego udziału w kształtowaniu polityki rolnej i żywnościowej wszystkich, na których ma ona wpływ, ze szczególnym uwzględnieniem biednych mieszkańców terenów wiejskich w krajach Globalnego Południa, kobiet, rolników małorolnych i bezrolnych, czyli tych, którzy są najbardziej narażeni na głód i niedożywienie.

 

Suwerenność żywnościowa jest swoistym wezwaniem do demokratycznej debaty i działań obejmujących globalny system produkcji i dostępu do żywności. Wydaje się być też szansą na uczynienie go bardziej sprawiedliwym. Choć nie jest ona zestawem gotowych recept na szybkie uporanie się z problemem głodu, proponuje przezwyciężenie jego kluczowych przyczyn w nowy i innowacyjny sposób. Jest to niezwykle istotne w obliczu bankructwa dotychczasowych modeli światowej polityki rolnej i żywieniowej w walce z niedożywieniem w krajach rozwijających się. Z tych względów suwerenność żywnościowa zasługuje na poświęcenie jej większej uwagi przez rządy poszczególnych państw, organizacje międzynarodowe, a także zwykłych ludzi, którym nie jest obojętny problem głodu na świecie.

 

Kwestia suwerenności żywnościowej urasta do rangi globalnej, co  szczególnie się uwidoczniło  w  czasie kryzysów - żywnościowego i finansowego, odkrywających nieudolność funkcjonowania światowej gospodarki. W sieci zależności handlowych pomiędzy państwami rozwiniętymi i rozwijającymi się najbardziej cierpią te ostatnie. Ważna jest jednak świadomość, że prawo do samostanowienia państw w zakresie własnej polityki żywnościowej dotyczy nie tylko krajów Globalnego Południa, ale także Globalnej Północy. Jest to system połączony, na bolączki którego rozwiązaniem jest zintegrowanie działań skierowanych bezpośrednio na polepszenie sytuacji krajów rozwijających się, jak i na współdziałanie w tym zakresie państw rozwiniętych.

 

Za sprawą zachodnich organizacji pozarządowych i popularyzacji idei alternatywnej ekonomii, temat suwerenności żywnościowej staje się coraz bardziej widoczny. Także polskie organizacje pozarządowe postanowiły przyłączyć się do działań podejmowanych przez organizacje z innych państw Unii Europejskiej.

 

W styczniu 2010 roku Polska Zielona Sieć rozpoczęła kampanię informacyjną Wyżywić Świat na rzecz suwerenności żywnościowej i zrównoważonego rolnictwa. W jej ramach przygotowujemy liczne publikacje, wystawę oraz festiwale promujące ten temat w największych miastach Polski. Będziemy Was informować o naszych działaniach na bieżąco.

 

Więcej informacji znajdziecie także na stronie Akcji dla Globalnego Południa Polskiej Zielonej Sieci.