Przemysł papierniczy wykorzystuje połowę drewna będącego w obrocie; duża jego część pochodzi z nieodpowiedzialnie zarządzanych lasów o szczególnej wartości przyrodniczej. W dodatku do produkcji papieru używa się różnych chemikaliów, które nie tylko zanieczyszczają środowisko, ale można je także znaleźć w gotowych produktach (np. środkach higieny osobistej).
Przemysł papierniczy – w czym tkwi problem?
Aby pokryć zapotrzebowanie na papier, potrzebna jest mniej więcej połowa drewna wykorzystywanego w obrocie handlowym na całym świecie. Część tego drewna pochodzi z racjonalnie zarządzanych zasobów leśnych, jednak większość pozyskiwana jest w wyniku nieodpowiedzialnego zarządzania lasami oraz nielegalnych wycinek i niszczenia zasobów leśnych o szczególnej wartości przyrodniczej. Produkcja masy celulozowej do wyrobu papieru i tektury jest także jednym z głównych przyczyn gwałtownej ekspansji intensywnie zarządzanych plantacji drzewnych – z których część powstała na skutek karczowania lasów naturalnych lub innych cennych siedlisk. Niewłaściwie zaprojektowane i zarządzane plantacje mają nie tylko niekorzystny wpływ na lokalną bioróżnorodność, mogą one także deregulować zasoby wodne oraz przyczyniać się do zanieczyszczenia i erozji gleby. Dodatkowo, w procesie zamiany lasów naturalnych na plantacje często uwalniany jest dwutlenek węgla, który przyczynia się do zmian klimatu.
Na potrzeby procesów produkcji masy celulozowej i papieru zużywane są olbrzymie ilości wody i energii. Zakłady papiernicze uwalniają także do pobliskich wód i powietrza wiele szkodliwych substancji chemicznych oraz produkują odpady, które trafiają na składowiska. Do tych zanieczyszczeń zaliczają się m.in. dwutlenek węgla oraz metan, które nasilają efekt cieplarniany, trwałe i bardzo toksyczne organiczne związki chloru, dwutlenek siarki, który przyczynia się do zakwaszania jezior, zanieczyszczające powietrze związki azotowe oraz fosforany, które przyspieszają wzrost glonów i eutrofizację wód. Część tych związków chemicznych przyczynia się do zmian klimatu, podczas gdy inne wpływają na stan zdrowia pracowników i ludzi mieszkających w pobliżu zakładów papierniczych.
Co możesz zrobić?
Ogranicz nadmierne zużycie papieru
Najbardziej oczywistym sposobem jest ograniczenie ilości zużywanego papieru. Jeśli drukujesz duże ilości dokumentów przestaw się na niższą gramaturę papieru – zmiana z 80 na 70 g/m2 zmniejsza zużycie papieru o 14%, podczas gdy zmiana ze 100 na 80 g/m2 ogranicza zużycie aż o 20%. Zwracaj także uwagę na to, aby produkty, które kupujesz nie były zbytecznie opakowane. Wystarczy jeśli pasta do zębów zamknięta jest w plastikowej tubce, nie potrzebne jest dodatkowe opakowanie kartonowe.
Wykorzystuj papier z recyklingu
Włókna drewna zebrane z papierowych odpadów mogą być ponownie wykorzystane cztero- lub pięciokrotnie zanim staną się zbyt słabe, by mieć właściwości wiążące. Na rynku dostępna jest coraz szersza gama produktów wykonanych z papieru z recyklingu. Pomimo tego, że z zadrukowanego papieru należy usunąć atrament, proces odzysku pochłania mniej energii, środków chemicznych i wody oraz produkuje mniej zanieczyszczeń niż przetwarzanie włókien pierwotnych.
Niestety na rynku wyrobów papierowych można spotkać się z rozmaitymi twierdzeniami i postulatami dotyczącymi recyklingu. Deklaracje producentów związane z wykorzystywaniem materiałów z recyklingu rzadko weryfikowane są przez niezależnych ekspertów. Dla pewności, szukaj wyrobów papierowych z certyfikatem
Forest Stewardship Council (FSC) 100% Z Recyklingu, FSC Mieszane (zawierające część włókien pierwotnych ceryfikowanych FSC oraz część włókien z recyklingu),
Niebieski Anioł dają nam gwarancję, że materiał i charakter odzyskanych włókien jest weryfikowany przez bezstronnych audytorów.
Warto także zastanowić się nad własnymi wymaganiami odnośnie papieru: czy koniecznie musi on być biały jak kreda? Może lekko szarawy odcień bieli, który świadczy nie tylko o wyższym udziale włókien z recyklingu, ale także niestosowaniu wybielaczy jest dla nas w pełni wystarczający?
Kupuj papier z certyfikatem świadczącym o odpowiedzialnym zarządzaniu zasobami leśnymi
Dla niektórych rodzajów papieru trudno znaleźć alternatywę opartą na materiale z odzysku. Poza tym, biorąc pod uwagę fakt, że włókna z odzysku w końcu i tak się zużywają, zawsze będzie istniała potrzeba użycia pewnej ilości pierwotnych, nieprzetwarzanych wcześniej włókien. Obecnie w wielu częściach świata są znaczne obszary odpowiedzialnie zarządzanych terenów leśnych i plantacji. Jednak nadal spora ilość masy celulozowej jest pozyskiwana na skutek nielegalnej wycinki drzew, lub takiej która prowadzi do utraty bioróżnorodności i łamie prawa społeczności lokalnych. Kupowanie wyrobów papierowych wyprodukowanych z włókien pochodzących z odpowiedzialnie zarządzanych zasobów leśnych gwarantuje odpowiedni system certyfikacji lasów.
Stosuj papier niebielony lub produkowany bez użycia chloru
Wybielanie masy celulozowej za pomocą chloru lub związków opartych na chlorze powoduje uwalnianie do ścieków z zakładów papierniczych niebezpiecznych zanieczyszczeń chlorowcoorganicznych mierzonych parametrem AOX (absorbowalne organicznie związane chlorowce). Organiczne związki chloru poddawane działaniu wysokich temperatur w jakich odbywa się bielenie przekształcają się w trwałe i wysoce toksyczne związki zwane dioksynami. Jak wykazały różne badania, związki te można znaleźć nie tylko w ściekach pochodzących z papierni ale także w samych produktach papierowych (w tym produktach higieny osobistej takich jak papier toaletowy i chusteczki). Najbardziej niebezpiecznym związkiem z grupy dioksyn jest 2,3,7,8-TCDD, którego dotyczy większość badań. Jest on silnie toksyczny nawet w śladowych ilościach, a naukowcy wykazali wysokie ryzyko zdrowotne związane z dłuższym kontaktem z tą substancją. Ryzyko to obejmuje zmiany w systemie odpornościowym, uszkodzenia płodu, zaburzenia płodności, uszkodzenia narządów wewnętrznych i powstawanie nowotworów.
Około 20% globalnej produkcji wybielanej masy celulozowej jest nadal poddawana działaniu chloru gazowego w procesach, które uwalniają znaczne ilości organicznych związków chloru, łącznie z dioksynami.
Unikaj papieru wybielanego chlorem gazowym i szukaj alternatywnych wyrobów, których produkcja wywiera mniejszy wpływ na środowisko. W pierwszej kolejności staraj się znaleźć papier niebielony. Jeżeli papier niebielony nie wchodzi w grę, proś o papier, który był wybielany bez użycia chloru i środków chemicznych opartych na chlorze. W przypadku papieru z włókien naturalnych ma on symbol TCF (Total Chlorine Free – wyprodukowany bez użycia chloru), natomiast w przypadku materiału z odzysku – PCF (Processed Chlorine Free – przetwarzany bez użycia chloru). Żaden z tych procesów nie prowadzi do wytwarzania szkodliwych substancji w tym dioksyn, natomiast w obu wykorzystywane są tlen, ozon lub nadtlenek wodoru jako czynniki wybielające.
Jeśli papier typu TCF czy PCF nie jest dostępny, w ostateczności możesz użyć papieru typu ECF – bielonego metodą bez użycia chloru gazowego. Taki papier jest wybielany z użyciem dwutlenku chloru zamiast chloru gazowego, a taki proces redukuje powstawanie szkodliwych substancji chemicznych. Niestety nadal nie oznacza to, że w jego wyniku nie powstały organiczne związki chloru. W dodatku, niektórzy producenci papieru i przedstawiciele handlowi omylnie nazywają papier typu ECF papierem bezchlorowym, pomimo tego, że w procesie jego wybielania wykorzystywane są związki chloru.
